اعلام تقلبهاي شركتهاي بورسي و آمارهاي آن
معاون سازمان بورس براي اولين بار 5 مصداق تقلب شركت هاي بورسي و آمارهاي آن را اعلام كرد و از انجام پروژه اي تحقيقاتي با هدف تعيين مقرراتي براي پيشگيري از تقلب دربازار سرمايه خبر داد.
به گزارش بيما به نقل از فارس، سيدعلي حسيني در جريان برگزاري دومين كنفرانس پيشگيري از تقلب و سوء استفاده‌هاي مالي كه صبح امروز به مدت دو روز در پژوهشگاه نيروي آغاز به كار كرده، با اعلام مصاديق تقلب شركت هاي بورسي و آمارهاي آن كه براي اولين بار مطرح شده از انجام پروژه اي تحقيقاتي با هدف تعيين مقرراتي براي پيشگيري از تقلب دربازار سرمايه خبر داد.
*عوامل و دلايل شكل گيري تقلب
وي با بيان اينكه سازمان بورس در حالي تهيه يك پروژه تحقيقاتي است تا با وضع مقرراتي نسبت به جلوگيري تقلب اقداماتي صورت گرفت، به فرآيند تقلب اشاره كرد و گفت: تقلب در شركت ها ممكن است توسط يك كارمند يا يك شخص بيرون از سازمان صورت گيرد. كارمندان سابق و فعلي (دارندگان اطلاعات نهاني) با احتمال بيشتري در مقايسه با افراد غيركارمند، مرتكب تقلب در شركتها مي شوند. اين اقدامات، عمدتاً به دليل شناخت اين افراد از سيستم هاي شركت و ضعف هاي آن اتفاق مي افتد كه آنها را قادر مي سازد مرتكب تقلب شوند و ردپاي خود را پاك كنند. بنابراين سازمان ها بايد كنترل هايي را بكار گيرند تا هم براي درون سازماني ها و هم براي بيرون سازماني ها، سرقت از شركت را غيرممكن سازند.
وي ادامه داد: چون متقلبان تقلب هاي خود را در دفتر روزنامه ثبت نمي كنند، ما صرفاً مي توانيم ميزان زيان هاي ناشي از اقدامات متقلبانه آنها را برآورد كنيم. دراين ميان درحالي آمار و اطلاعاتي در مورد تقلب در كشور وجود ندارد و يكي از نقاط ضعف محسوب مي شود كه طبق برآورد انجمن بازرسان رسمي تقلب درسال 2009 ، كل زيان ناشي از تقلب در آمريكا حدود 7درصد درآمدهاي سالانه يا تقريباً برابر 994ميليارد دلار است. رقمي بيش از آنچه صرف آموزش و راه سازي و بيش از 6 برابر آنچه براي نظام دادگستري هزينه مي شود. تقلب ماليات بر درآمد (تفاوت بين آنچه ماليات دهندگان بايد بپردازند و آنچه به دولت مي پردازند) بيش از 200 ميليارد دلار در سال و در بخش خدمات درماني هم بيش از 100 ميليارد دلار است.
معاون سازمان بورس در ادامه به انواع تقلب اشاره كرد و گفت : تقلب هاي حرفه اي شامل گزارش هاي متقلبانه مالي
و غيرمالي ، اختلاس دارايي ها مشتمل بر سرقت پول، پرداخت هاي متقلبانه،موجودي كالا و ساير دارايي ها و فساد مالي با رشوه، پاداش هاي غيرقانوني ،اخاذي و تضاد منافع رخ مي دهد. سرقت دارائي هاي معنوي، تقلب نهادهاي مالي
چك و كارت اعتباري، بيمه اي، خدمات درماني، ورشكستگي، مالياتي ، اوراق بهادار، پولشويي، تقلب مصرف كننده و
تقلب رايانه اي و اينترنتي ساير تقلب ها هم بشمار مي روند.
*اهداف تحريف صورت هاي مالي
حسيني تقلب صورت هاي مالي را مدنظر قرار داد و گفت : تقلب صورت هاي مالي از ارائه نادرست وضعيت مالي يك واحد تجاري از طريق ارائه نادرست عامدانه مبالغ يا افشائيات به منظور فريب دادن استفاده كنندگان شكل مي گيرد. صورت هاي مالي مي تواند بواسطه تلاش هاي آگاهانه براي فريب استفاده كنندگان يا عدم كشف اختلاس دارائي هاي با اهميت بالا دستخوش تحريف شود. تحريف صورت هاي مالي هم با مقاصدي مانند فريب دادن سرمايه گذاران و بستانكاران،افزايش قيمت سهام يك شركت، تأمين نقدينگي مورد نياز و پنهان كردن زيان ها و مشكلات مالي شركت انجام شود.
به گفته وي گزارش هاي مالي متقلبانه براي حسابرسان مستقل اهميت به سزايي دارد، چون تقلب هاي كشف نشده به نيمي از دعاوي قانوني عليه حسابرسان منتهي مي شود. همچنين روش هاي غالب براي حساب سازي هم شامل ثبت درآمدهاي موهوم، شناسايي پيش از موعد درآمدها، ثبت هزينه ها در دوره هاي بعد،بيش نمايي موجودي كالا يا دارايي هاي ثابت و پنهان كردن زيان ها و بدهي ها هستند.
*چه كسي مرتكب تقلب مي شود و چرا؟
معاون نظارت بر بورس ها و ناشران اوراق بهادار در بخش ديگري از سخنان خود با طرح اين سئوال كه چه كسي مرتكب تقلب مي شود و چرا؟ اظهار داشت: در يك تقسيم بندي مردم شامل مجرمان يقه سفيد، مجرمان خشن و مردم عادي مي شوند. دراين ميان تفاوت بين مجرمان يقه سفيد و مجرمان خشن زياد و تفاوت مجرمان يقه سفيد و مردم عادي كم است. همچنين مجرمان يقه سفيد از حيث تحصيلات، سن، مذهب، تاهل، سابقه كار و روحيه با مردم عادي شباهت دارند.
حسيني به عوامل سه گانه تقلب از نظر "دونالد كرسي" شامل فشار، فرصت و توجيه اشاره كرد و گفت: تقلب صورت هاي مالي از ساير انواع تقلب متمايز است چون در آن ها متقلبان، داراي منافع مستقيم نيستند. از طرف ديگر شركت ذينفع مستقيم بوده و مرتكبان اين نوع تقلب نوعاً ذينفعان غيرمستقيم هستند.
*مهمترين ابعاد تقلب درصورت هاي مالي
وي افزود: در مورد تقلب صورت هاي مالي، فشارهاي متداول شامل تغيير سودها يا قيمت سهام به نحوي كه مديران بتوانند پاداش مرتبط با عملكرد دريافت كرده، ثروت سهامداران را كه در قالب سهام شركت يا اختيار سهام شركت نگهداري مي شود ارتقا دهند، شغل خود را حفظ كنند، ناتواني براي تامين نقدينگي را بپوشانند و تامين مالي كنند، مفاد قرار دادهاي بدهي يا ساير توافقات را رعايت كنند و سودها را در صورت وجود انگيزه هاي مالياتي، قراردادهاي دولتي يا مقرراتي كاهش دهند.
به گفته وي فشارهايي كه باعث تقلب توسط كاركنان مي شود در سه دسته مالي ( مانند امكانات زندگي، هزينه ها- بدهي هاي شخصي زياد، حقوق ناكافي، اعتبار مالي پائين،زيان هاي مالي شديد،سرمايه گذاري هاي بد،فرار از ماليات) ، هيجاني (مانند حرص و طمع،عدم قدرداني از عملكرد،نارضايتي شغلي ،فرار از بيكاري،كسب قدرت،غرور، تكبر و جاه طلبي) و سبك زندگي (چون شرط بندي ، اعتياد به دارو و يا الكل ،روابط غيراخلاقي و فشار خانوادگي) جاي مي گيرند.
علاوه براين ارتكاب تقلب ممكن است شامل اقداماتي از قبيل غصب دارايي ها، انتشار صورت هاي مالي گمراه كننده و
پذيرش رشوه به منظور در نظر گرفتن تمهيداتي كه به نفع شركت نيست، شود.
اين مقام مسئول درسازمان بورس با بيان اينكه كتمان تقلب معمولا زمان و تلاش بيشتري را مي طلبد و شواهد بيشتري در مقايسه با سرقت واقعي يا ارائه گمراه كننده بر جا مي گذارد،ادامه داد: مثال هايي از تلاش ها براي كتمان وجود دارند كه عبارت اند از هزينه كردن دارايي سرقت رفته يا منظور كردن آن به حساب دريافتني كه قرار است بعداً حذف شود، ايجاد يك كارمند شبح كه چك هاي پرداخت اضافي را دريافت مي كند ، كلاه به كلاه كردن حساب هاي مشتريان و حساب به حساب كردن حساب هاي بانكي.
حسيني ادامه داد:به جز مواردي كه هدف سرقت وجوه نقد باشد، كالاهاي سرقت شده بايد به نقد يا ساير اشكالي تبديل شوند كه براي متقلب سودمند باشند. چك ها را هم مي توان از طريق دستكاري، پشت نويسي هاي جعلي، چك شويي نقد كرد و دارايي هاي غيرنقد را مي توان به افراد بيرون از شركت يا به خود شركت فروخت يا برگرداند.
وي افزود: اگر تقلب، تقلب صورت هاي مالي باشد، منفعت هاي بدست آمده مي توانند شامل موارد حفظ شغل، افزايش ارزش سهام يا اختيار سهام، ترفيع، ارتقاي شغلي، يا دريافت پاداش و افزايش قدرت باشند. در اين ميان متداول ترين فرصت هاي كه تقلب در صورت هاي مالي را ممكن مي سازند شامل نبود كنترل هاي داخلي، قصور در اعمال كنترل ها (متداول ترين علت)، اعتماد بيش از حد به كارمندان كليدي ، پرسنل سرپرستي بي صلاحيت، بي توجهي به جزئيات
و كارمندان ناكافي است.
*فرصت هايي كه به كارمندان اجازه تقلب در صورت هاي مالي مي دهند
اين مقام مسئول در ادامه به فرصت هايي كه به كارمندان اجازه مي دهند مرتكب تقلب صورت هاي مالي شوند اشاره كرد و گفت :عوامل كنترل هاي داخلي (مانند قصور در اجرا - پايش كنترل هاي داخلي، عدم درگيري مديريت در سيستم كنترلي، بي توجهي مديريت، بي تمايلي به جزئيات، مديريت سلطه جو و چالش ناپذير، نظارت نااثربخش توسط هيات مديران عدم وجود تيم حسابرسي داخلي اثربخش، بازنگري هاي نا كافي و كم تكرار توسط اشخاص ثالث)، نبود رويه هاي تفويض اختيار مناسب ، نبود كنترل هاي مستقل حاكم بر عملكرد، مدارك و سوابق ناكافي، عدم سيستم هاي كافي براي حفاظت دارايي ها، نبود سامانه ي امنيتي فيزيكي يا منطقي، نبود حسابرسي ، قصور در بررسي سوابق حرفه اي و عمومي كاركنان و عدم وجود دستورالعمل هاي تعطيلات سالانه و چرخش كاركنان از مهمترين عوامل در ارتكاب به تقلب صورت هاي مالي توسط كارمندان هستند.
*مصاديق تقلب شركت هاي بورسي و آمارهاي آن
حسيني در بخش پاياني سخنان خود به آمار تخلف ها در صورت هاي مالي شركت هاي بورسي اشاره و گفت: در جريان
بازبيني گزارش هاي حسابرسي و بررسي كارشناسان در اداره حسابرسي و گزارش گري مالي سازمان بورس و اوراق بهادار طي سال هاي 87الي 89 مشخص شد عمده تخلف ها شامل پنج نوع انعكاس و ارزشيابي بيش از واقع دارايي ها و درآمدها با 34 درصد ،كمتر از واقع نشان دادن بدهي ها ، ذخاير ، هزينه ها و زيان ها با 32 درصد،كمتر از واقع نشان دادن دارايي ها و درآمدها با 18 درصد ،انعكاس و ارزشيابي بيش از واقع بدهي ها، هزينه ها ، زيانها و ذخاير با 9 و موارد افشا شامل معاملات با اشخاص وابسته ، نحوه طبقه بندي اقلام و عناصر در دارايي ها و بدهي ، نحوه ارائه صورت جريان وجه نقد ، نحوه ارائه سود زيان انباشته) با 7 درصد است.