برآیند (میانگین وزنی) ارزیابی مولفه ملی محیط کسب‌وکار ایران در زمستان 1392، 5/75 از 10 (10بدترین ارزیابی) است که اندکی بهتر از ارزیابی پاییز 1392 (با میانگین 5/89) است، همچنین در مقایسه با فصل مشابه سال قبل (زمستان 1391  با میانگین 5/93 از 10)، بهتر ارزیابی شده است. به گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، این ارزیابی نشان می‌دهد از نظر تشکل‌های اقتصادی مشارکت‌کننده در تهیه این گزارش، مجموعا ارزیابی مولفه‌های ملی محیط کسب‌وکار در ایران طی زمستان 1392 همچنان در وضعیت بدتر از متوسط (5/75 از 10) قرار داشته است.

در این مطالعه، به ترتیب سه مولفه «مشکل دریافت تسهیلات از بانک‌ها»، «ضعف بازار سرمایه در تامین مالی تولید و نرخ بالای تامین سرمایه از بازار غیررسمی» و «بی‌ثباتی در قیمت مواد اولیه» مجموعا بدتر از بقیه مولفه‌ها ارزیابی شده‌اند. همچنین مولفه‌های «ضعف زیرساخت‌های تامین برق»، «ضعف زیرساخت‌های حمل‌ونقل» و «تعرفه پایین کالاهای وارداتی و رقابت غیرمنصفانه محصولات رقیب خارجی در بازار» نسبت به سایر مولفه‌ها در زمستان 1392 بهتر ارزیابی شده‌اند. تشکل‌های اقتصادی استان‌های البرز، مازندران، آذربایجان غربی و ایلام، به‌ترتیب با میانگین ارزیابی 7/15، 6/76، 6/74 و 6/72 مجموعا ارزیابی بدتر و تشکل‌های اقتصادی استان‌های گیلان، خوزستان، سیستان‌وبلوچستان و یزد به ترتیب با میانگین ارزیابی 4/87، 5/31، 5/39 و 5/40 مجموعا ارزیابی بهتری نسبت به سایر استان‌ها از وضعیت مولفه‌های محیط کسب‌وکار در زمستان 1392 ارایه کرده‌اند. از نظر تشکل‌های اقتصادی مشارکت‌کننده در این پیمایش نامساعدترین مولفه‌های محیط کسب‌وکار ایران در زمستان 1392 به ترتیب  عبارتند از: «مشکل دریافت تسهیلات از بانک‌ها»، «ضعف بازار سرمایه در تامین مالی تولید و نرخ بالای تامین سرمایه از بازار غیررسمی» و «بی‌ثباتی در قیمت مواد اولیه»، مولفه‌هایی که در پایش زمستان 1392، مساعدتر از سایر مولفه‌ها ارزیابی شده‌اند نیز به ترتیب عبارتند از: «ضعف زیرساخت‌های تامین برق»، «ضعف زیرساخت‌های حمل‌ونقل» و «تعرفه پایین کالاهای وارداتی و رقابت غیرمنصفانه محصولات رقیب خارجی در بازار». با گذشت 12دوره از شروع پایش‌های فصلی محیط کسب‌وکار، به تدریج می‌توان میانگین سالانه ارزیابی تشکل‌های اقتصادی از مولفه‌های محیط کسب‌وکار را نیز ارایه داد. ارزیابی تشکل‌های مشارکت‌کننده در این مطالعه از مولفه‌های محیط کسب‌وکار در ایران همچنان موید برداشت نامطلوب دست‌اندرکاران کسب‌وکار کشور از وضعیت محیط کسب‌وکار در کشور است. در زمستان 1392 نیز مانند فصل‌های قبل «دریافت تسهیلات از بانک‌ها» همچنان به‌عنوان نامساعدترین مولفه محیط کسب‌وکار ایران ارزیابی شده است. پس از آن «ضعف بازار سرمایه در تامین مالی تولید و نرخ بالای تامین سرمایه از بازار غیررسمی» نیز به عنوان دومین مانع اداره بنگاه‌ها ارزیابی شده است. «اعمال تحریم‌های بین‌المللی» نیز نسبت به فصل قبل (پاییز 1392) جای خود را به «بی‌ثباتی در قیمت مواد اولیه» داده است. مقایسه میانگین وزنی ارزیابی تشکل‌ها در سال 1392 با میانگین سال 1391 گویای مناسب‌ترشدن ارزیابی آنها از محیط کسب‌وکار است، زیرا در این دوره میانگین از 6/04 به 5/87 کاهش یافت.

مقایسه میانگین ارزیابی تشکل‌ها در زمستان 1392 با میانگین زمستان 1391 گویای مناسب‌ترشدن ارزیابی آنها از محیط کسب‌وکار است. زیرا در این دوره میانگین از 5/93 به 5/75 کاهش یافته است. میانگین مولفه‌های بی‌ثباتی در قیمت مواد اولیه (از 8/02 به 6/65) اعمال تحریم‌های بین‌المللی از (6/94 به 6/55) بی‌ثباتی قوانین و مقررات مربوط به تولید و سرمایه‌گذاری از (6/64 به 6/07)، تعرفه پایین کالاهای وارداتی و رقابت غیرمنصفانه محصولات رقیب خارجی در بازار از (5/11 به 4/75)، قیمت‌گذاری غیرمنطقی محصولات تولیدی توسط دولت و نهادهای حکومتی از (6/31 به 5/93) و موانع تعرفه‌ای صادرات (از 5/83 به 5/23) کاهش یافته است. (ارزیابی بهتر) اما ضعف زیرساخت‌های حمل‌ونقل (از 4/44 به 4/69) افزایش یافته است (ارزیابی بدتر). سایر مولفه‌ها تغییرات قابل‌توجهی نداشته‌اند.  به نظر می‌رسد برآیند مداخلات دولت در قیمت‌گذاری کالاها و خدمات تولیدی تشکل‌های اقتصادی حاکی از این نکته است که قیمت‌گذاری به روش فعلی نه‌تنها در تثبیت قیمت‌ها موثر نبوده بلکه تاثیر نامطلوب در ارزیابی تشکل‌های اقتصادی از محیط کسب و کار داشته است. از آنجا که بخش عمده متغیرهای محیط کسب و کار متوجه رفتار دولت است، لازم است سیاستگذاری‌ها و رفتار دولت مورد بازنگری و آسیب‌شناسی قرار گیرد.  مقایسه میانگین کل مولفه‌ها در پاییز و زمستان 1392 بیانگر بهبود میانگین کل از 5/89 به 5/75 (10 بدترین ارزیابی) است. اما میانگین مولفه بی‌تعهد‌ی شرکت‌ها و موسسات دولتی به پرداخت به موقع بدهی خود به پیمانکاران (از 6/59 به 6/65) در زمستان 1392 نسبت به فصل قبل افزایش یافته (بدتر شده) است. نگاهی به روند میانگین ارزیابی تشکل‌های اقتصادی طی 12 دوره اجرای پایش‌های فصلی محیط کسب‌وکار با درنظرگرفتن تحولات خاص این سه سال (از بهار 1390 تا زمستان 1392) نشان می‌دهد ارزیابی تشکل‌های اقتصادی از مانع‌بودن تحریم‌های خارجی برای اداره بنگاه‌ها تا بهار 1392 به حداکثر خود رسیده (7/44) و تا زمستان 1392 روند نزولی داشته و به 6/55 رسیده است.

تناقض ظاهری در روند ارزیابی این مولفه با واقعیت‌های بیرونی را می‌توان با عبارت و مفهوم تطبیق فعالان اقتصادی با شرایط دشوار توضیح داد؛ به این معنی که با ایجاد شرایط سخت برونزا برای بنگاه‌ها (بدترشدن محیط کسب‌وکار) مدیران بنگاه‌ها در بلند‌مدت و به تدریج خود و کسب‌وکارشان را با شرایط بد تطبیق می‌دهند و با فرض پایدارماندن شرایط ناهنجار تحمیلی، برای ادامه کار برنامه‌ریزی می‌کنند.

منبع: شرق