محمد فاضلی – عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی

✅ ایرانیان حقوق محقق‌نشده فراوان دارند و حداقل از عصر مشروطه به این سو، دنبال احقاق همین حقوق بوده‌اند. این حقوق از حق داشتن محیط‌زیست سالم تا اشتغال، آزادی بیان و پس از بیان تا نظام قضایی و عدلیه بی‌طرف و حکمرانی کارآمد را در بر می‌گیرد.

✅ حقی میان این حقوق هست که ناگفته مانده و زیاد به آن توجه نمی‌شود: «حق مردم در نظرسنجی» که حتماً می‌توان آنرا ذیل حقوق دیگری طبقه‌بندی کرد، اما اصرار دارم که خودش به صورت یک حق پررنگ و متمایز بیان شود.

✅ نظرسنجی در دنیای امروز و بعد از یکصد سال توسعه علوم اجتماعی، گسترش مراکز نظرسنجی ملی و بین‌المللی در کشورهای جهان و مهم شدن افکار عمومی، یکی از ابزارهای مهم حکمرانی خوب است.

✅ حکمرانان به شناخت دقیق افکار عمومی شهروندان نیازمندند و شهروندان برای پرسش‌گری، مطالبه کردن و تولید نیروی اجتماعی به منظور دست یافتن به خواسته‌های‌شان به داده‌های نظرسنجی نیاز دارند.

✅ صدها مؤسسه نظرسنجی اغلب خصوصی و برخی دولتی، هر روز نظرات گروه‌های مختلف شهروندان درباره اقتصاد، سیاست، ارزش‌ها و نگرش‌های اجتماعی، رضایت و نارضایتی از زندگی، سیاست خارجی، وضعیت روانی، محبوبیت سیاستمداران، موفقیت حکومت‌ها، تصمیمات مقامات سیاسی یا عملکرد نهادهای سیاسی و اقتصادی را می‌پرسند و منتشر می‌کنند.

✅ حکمرانان با دانستن نتایج نظرسنجی‌های معتبر و بی‌طرفانه قادرند جهت‌گیری‌های خود را اصلاح کنند، با مردم گفت‌وگو کنند و در بازی قدرت از افکار عمومی بهره بگیرند. مردم نیز قادرند آگاهی جمعی خود از نظرات دیگران را به نیروی سیاسی مطالبه‌گری تبدیل کنند.

✅ شمار زیادی از سیاستمداران و صاحبان قدرت در جهان، بیش از هر چیزی از رسانه و افکار عمومی می‌ترسند (حتی بیش از ترس‌شان از خدا، جهان آخرت و بهشت و جهنم) و همین امر اهمیت نظرسنجی را در دنیای مدرن صدچندان می‌کند. نظرسنجی و انتشار عمومی و آزادانه آن سازوکاری مکمل دموکراسی و تقویت‌کننده اصلاح حکمرانی است.

✅ ایران ما جایی است که اولاً هنوز تعریف دقیقی از فعالیت نظرسنجی، حدود و ثغور آن و حیطه اختیارات اصحاب علوم اجتماعی برای نظرسنجی در آن وجود ندارد. مؤسسات نظرسنجی خصوصی وجود ملموس ندارند و اگر هستند محدود به حیطه‌هایی که هیچ مسأله مهمی در آن‌ها وجود نداشته باشد و تقریباً هیچ گزارشی از فعالیت خودشان نیز منتشر نمی‌کنند.

✅ مؤسسات نظرسنجی بزرگ محدود به چند نهاد نظرسنجی کاملاً حکومتی-دولتی است که اغلب اجازه انتشار گزارش تحقیقات خود را نیز ندارند یا از ترس عواقب احتمالی انتشار نتایج، جرأت نمی‌کنند نتایج فعالیت‌های تحقیقاتی خود را منتشر کنند.

✅ مشکل این است که مؤسسات نظرسنجی موجود از منابع عمومی متعلق به ملت، نظرات خود ملت را می‌پرسند و بعد از انتشار آن‌ها خودداری می‌کنند تا ملت حتی نظرات خودش را هم نشناسد. حکمرانان نیز با پنهان کردن نتایج، خود و جامعه را از ظرفیت اصلاح‌گری مندرج در این نظرسنجی‌ها محروم می‌کنند.

✅ موقع آن فرارسیده که حکمرانان باور کنند جامعه مدرن هشتاد میلیونی را نمی‌توان بدون عنایت به افکار عمومی و شناخت آن، و نیروی تأثیرگذارش اداره کرد. برخی هنوز در این هپروت به سر می‌برند که اگر مسأله پنهان شود، اثرگذاری‌اش هم از میان می‌رود.

✅ وقت آن است که مملکت یک قانون مصرح و حافظ حقوق مردم درخصوص «حق مردم در نظرسنجی» داشته باشد، اصحاب علوم اجتماعی و بخش خصوصی دستی گشاده در شناخت افکار عمومی و انتشار گزارش‌ها داشته باشند، و آن دسته منابع بیت‌المال که برای نظرسنجی در مراکز حکومتی و دولتی صرف می‌شود خیری برای آگاهی جمعی ایرانیان داشته باشد.

✅ مسائل بسیار مهمی هست که اگر درباره آن‌ها پژوهش نظرسنجی علمی و دقیق صورت گیرد، و نتایج آن‌ها منتشر شود و به استحضار عموم شهروندان برسد، باب گفت‌وگو، اعتماد، اصلاح حکمرانی و ارتقای اقتدار و امنیت کشور باز می‌شود. عصر پنهان‌کاری پایان‌یافته است.

دغدغه ایران