دوستان زیادی از بنده در مورد پیش‌بینی انتخابات آمریکا و تاثیر آن روی اقتصاد کشورمان می‌پرسند. حقیقتش من نه متخصص سیاست خارجی و نه سیاست داخلی آمریکا هستم و نه حتی با اقتصاد ایران دیگر آن قدر آشنایی دقیق دارم که - ورای نکات کلی که دیگر همه می‌دانند و نیاز به تخصص ندارد - بدانم تغییرات محتمل سیاسی در آمریکا چه اثر مشخصی روی اقتصاد ایران می‌گذارد.

در نتیجه، این نکاتی که می‌نویسم جمع‌بندی‌ام از داده‌های موجود در روز شنبه قبل از انتخابات از دید یک شخص عادی - ولی آشنا با آمار و احتمال و علوم اجتماعی - است. دقت کنید که مثل همیشه، ما از هر نوع «پیش‌بینی و پیش‌گویی» پرهیز داریم و این‌ موارد صرفا چارچوب تحلیلی برای دنبال کردن و درک اعداد و ارقام است.

۱) حدس من این است که شکاف رای ملی (Popular Vote) تقریبا تثبیت شده و اگر نظرسنجی‌ها این بار یک خطای نظام‌مند جدید و ناشناخته نداشته باشند، احتمالا بایدن در سطح ملی با فاصله ۵ درصد یا بیش‌تر (یعنی چیزی حدود ۷-۱۰ میلیون رای) برنده می‌شود. با توجه به حجم وسیع آرای ارسال شده تا الان (چیزی نزدیک به ۶۰ درصد کل آرا) و فاصله کم تا انتخابات کمی بعید است که درصد رای ملی در این فاصله تغییر جدی بکند. طبعا می‌دانیم که به خاطر سیستم الکتورال در انتخابات آمریکا، رای سطح ملی تاثیری در برنده شدن ندارد! 

۲) خب حالا در سطح نقشه الکتورال (که تعیین کننده نتیجه است): تکلیف یک سری ایالت‌های عمیقا آبی (دموکرات) و قرمز (جمهوری‌خواه) که خب معلوم است. مثلا بدیهی است که بایدن ایالت‌های شرقی/غربی مثل نیویورک و کالیفرنیا و مریلند و ماساچوست را می‌برد و ترامپ هم به احتمال زیاد ایالت‌های وسط/جنوب محافظه‌کار مثل کانزاس و ایندیانا و آرکانزاس و آلاباما و ... را دارد. نکته کلیدی این است که وقتی ایالت‌های قطعی و مطمئن هر نامزدی را روی نقشه بگذاریم، هیچ کدام به ۲۷۰ رای مورد نیاز در الکتورال نمی‌رسند.

۳) خب اگر ایالت‌های متمایل به بایدن و ترامپ را هم کنار بگذاریم، نتیجه انتخابات را این شش ایالت تعیین خواهند کرد: پنسیلوانیا، فلوریدا، کارولینای شمالی، جورجیا، اوهایو و آریزونا. اگر فرض کنیم بایدن میشیگان و مینه‌سوتا و ویسکانسن را می‌برد، او برای بردن نهایی به «یکی از آن شش ایالت دیگر» نیاز دارد. در مقابل، ترامپ باید «هر شش ایالت» را ببرد تا بتواند برنده شود.

۴) خب ممکن است بپرسید که این که راحت است! اگر بایدن فقط یکی از شش تا را لازم دارد، کار راحتی در پیش دارد. در واقعیت قضیه کمی پیچیده‌تر است. بردن هیچ کدام از آن شش ایالت برای دموکرات‌ها کار آسانی یا بدیهی نیست، خصوصا که در روزهای اخیر نتیجه برخی (مثلا فلوریدا یا حتی پنسیلوانیا) مرتب دست به دست می‌شوند یا فاصله دو طرف در نظرسنجی‌ها کم‌تر از حاشیه خطا است (که یعنی به لحاظ آماری فاصله جدی ندارند.)

۵) نکته دیگر، «همبستگی» محتمل بین نتایج این شش ایالت (یا زیرمجموعه‌‌هایی از آن‌‌ها) است. اگر رای این شش ایالت خیلی با هم هم‌بسته باشد، در واقع بایدن شش شانس ندارد بل‌که در واقع فقط یک شانس دارد که روی آن با ترامپ رقابت می‌کند. به این موضوع، باید احتیاط لازم برای تفسیر نظرسنجی‌ها را هم اضافه کرد. اگر پدیده «طرف‌داران شرمنده ترامپ» را لحاظ کنیم، ممکن است نتایج نظرسنجی‌ها آرای واقعی ترامپ را کم‌تر از واقعیت گزارش کنند. طبعا موسسات نظرسنجی از خطای ۲۰۱۶ درس گرفته‌اند و سعی می‌کنند تا حد امکان این خطا را کم کنند.

۶) این وسط یک شگفتی محتمل (ولی با احتمال کم) برای انتخابات، تگزاس است که رای زیادی (۳۸ رای) در الکتورال دارد و با این که به طور سنتی به جمهوری‌خواهان رای داده است ولی پتانسیل جمعیتی این را دارد که این بار به نفع دموکرات‌ها بچرخد. البته اگر دموکرات‌ها موفق شوند که جمعیت لاتین و هندی‌تبار آن‌جا را بسیج کنند. البته باید دید رای نهایی ایالت چیست. در واقع احتمال باختن تگزاس، یکی از نقاط ضعف بزرگ ترامپ در این دوره بود که باعث شد سد بسته رای او در جنوب باز شود و انرژی زیادی برای دفاع از چند ایالت جنوبی خرج شود (که به قیمت کاهش انرژی در ایالت‌های مرکزی است).

۷) خب حالا برای بروز کردن پیش‌بینی، چه عوامل کلان دیگری را به رای جزیی ایالت‌ها می‌توان اضافه کرد؟ 

نتیجه انتخابات آمریکا 

۷-۱) رای ملی: گفتیم که بایدن به احتمال زیاد با یک تفاوت ۵-۶ درصدی رای ملی را می‌برد (مگر این‌که نظرسنجی‌ها واقعا یک خطای بزرگ داشته باشند). در تاریخ آمریکا سابقه ندارد که کسی رای ملی را با این فاصله ببرد و الکتورال را ببازد! ولی دقت کنیم که به لحاظ ریاضی این اتفاقا هم‌چنان ممکن است. خصوصا اگر اگر عمده بالا بودن رای بایدن از سه ایالت بزرگ (نیویورک، کالیفرنیا و تگزاس) بیاد و او تگزاس را ببازد، این رای‌های اضافه تاثیر خاصی در نتیجه الکتورال نخواهند داشت و به قول معروف Pivot نخواهند بود.

۷-۲) میزان مشارکت: از روی رای‌های پستی و نظرسنجی‌ها، حدس می‌زنند که این بار میزان مشارکت در انتخابات آمریکا خیلی بالاتر از گذشته خواهد بود. اگر فرض کنیم که مشارکت بالا به معنی مخالفت با وضع موجود باشد، این احتمالا خبر بدی برای ترامپ است.

۷-۳) دعواهای حقوقی: احتمالا می‌دانید که توزیع آرای دموکرات‌ها و جمهوری‌خواهان در رای پستی و رای روز انتخابات اصلا شبیه هم نیست! دموکرات‌ها خیلی بیش‌تر پستی رای می‌دهند و طرف‌داران ترامپ خیلی بیش‌تر در روز انتخابات. به همین دلیل، ستاد ترامپ و فرمانداران جمهوری‌خواه برنامه مفصلی برای طرح دعوای حقوقی در جهت باطل کردن بخشی از رای‌های پستی دارند. اگر نتیجه در برخی ایالت‌ها نزدیک باشد، همین دعواهای حقوقی ممکن است نهایتا نتیجه را به نفع ترامپ تغییر بدهد (هر چند از مجموعه آرای دادگاه‌ها در این روزها هنوز علامت جدی برای این موضوع نداریم.)

۸) خب نتیجه کی معلوم خواهد شد؟ این یکی از بزرگ‌ترین سوالات است. بر خلاف دوره قبل که نتیجه چند ساعت بعد از رای‌گیری و در واقع صبح چهارشنبه ایران معلوم شد، این دور نتیجه ممکن است تا چند روز یا حتی چند هفته معلوم نشود! اول دقت کنیم که قوانین ایالت‌ها برای شروع شمارش آرای پستی خیلی با هم فرق دارد: برخی شمارش را همین الان شروع کرده‌اند و برخی تا پایان رای‌گیری حق شمارش ندارند. همین باعث خواهد شد تا شب انتخابات، تکلیف نهایی یک سری ایالت‌ها معلوم نشود. ضمن این‌که اکثر ایالت‌ها اجازه می‌دهند تا رای‌هایی که روز انتخابات به صندوق پست انداخته شده و ۳ روز بعد از انتخابات به ستاد می‌رسد هم شمرده شوند (هر چند درصد این رای‌ها احتمالا کوچک خواهد بود.) چون توزیع رای پستی بین جمهوری‌خواهان و دموکرات‌ها خیلی فرق دارد، رسیدن و شمردن رای‌های پستی جدید یک تغییر تصادفی نخواهد بود و نتیجه را در جهت‌های مشخصی عوض خواهد کرد.

جمع‌بندی: دقت کنیم که همه این‌ها صرفا تحلیل آمار بود و هیچ کدام جنبه «پیش‌بینی» ندارد. اگر واقعا به نتیجه نهایی علاقه داریم، شرط عقل است که نتیجه را مفروض و قطعی فرض نکنیم و به عوامل تصادفی متعددی که گفتیم هم توجه کنیم و با دنبال کردن آمار و اخبار، «تخمین» خودمان را بروز کنیم. 

نتیجه انتخابات آمریکا

چارچوب تحلیلی‌ام را قبلا در این پست توضیح دادم. چند توضیح بیش‌تر:

۱) نگاه من با بسیاری از تحلیل‌‌های منتشره در گروه‌ها و سایت‌های خبری داخلی که با قاطعیت تمام از پیروزی این یا آن نامزد می‌دهند خیلی متفاوت است. از روی مجموع شواهد به نظر نمی‌رسد هنوز بتوان حرف جدی در مورد برنده انتخاب زد. دلیلش را در همان پست توضیح دادم.

۲) این دو روز نظرسنجی‌های با کیفیت زیادی منتشر خواهند شد که باید وزن بیش‌تری به اعداد آن‌ها داد. دقت کنید که بسیاری از نظرسنجی‌های قبلی تاخیر یا متوسط‌گیری زمانی از دو هفته قبل دارند و لزوما حس و حال روزهای آخر را گزارش نمی‌کنند.

۳) مجموعه شواهد هنوز در این جهت است که بایدن احتمالا رای ملی را با فاصله ۵-۸ درصد (چیزی در مقیاس ۷-۱۰ میلیون رای) خواهد برد. مثلا فاکس‌نیوز هم که طرف‌دار جدی ترامپ است، در نظرسنجی‌ آخرش پیش‌تازی ۸ درصدی بایدن را پیش‌بینی کرده است. اگر بایدن با این وجود در الکتورال ببازد، اول مورد در تاریخ آمریکا خواهد بود و شاید این حد از شکاف بین رای ملی و رای الکتورال سوالات و چالش‌های جدیدی به وجود بیاورد.

۴) حرف قبلی‌ام در مورد آن شش ایالت کلیدی (آریزونا، پنسیلوانیا، فلوریدا، کارولینای شمالی، جورجیا و اوهایو) سر جایش هست. بایدن هنوز سناریوی ۱۰۰٪ ای برای پیروزی ندارد و اطلاعاتی هم که از این شش ایالت در این روزها و ساعت‌های آخر منتشر می‌شود فاصله بزرگی بین دو نامزد خارج از فاصله خطا را نشان نمی‌دهد. در اکثر نظرسنجی‌ها، فاصله طرفین در این ایالت‌ها در محدوده مثبت و منفی ۳-۴ درصد است که برای نتیجه‌گیری کافی نیست و به لحاظ آماری نشان از پیش‌تازی هیچ کدام نیست. (و دقیقا چون فاصله در ویسکانسین و میشیگان به صورت سازگاری بزرگ و به نفع بایدن است، این دو ایالت را به نفع او فرض می‌‌کنیم. ترامپ دو ایالت را دور قبل برده بود.)

۵) چرا شواهد فعلی شانس اندکی به‌تر برای بایدن به نسبت هیلاری کلینتون پیش‌نهاد می‌کند؟ یک دلیلش این است که در داخل گروه‌های مختلف رای‌دهنده (مثلا بازنشسته‌ها، کم‌درآمدها، افراد حاشیه شهری، جوانان، ...) بایدن در مجموع وضعیت به‌تری نسبت به کلینتون دارد. البته در برخی گروه‌ها (مثلا سیاه‌پوستان) لزوما این برتری را ندارد. یک تفاوت آشکار این دوره، درس گرفتن ستاد بایدن از ضعف تبلیغاتی و غرور توخالی ستاد کلینتون و فعالیت خیلی جدی تبلیغاتی در ایالت‌های میانی متمایل به ترامپ در روزهای آخر انتخابات است.

۶) اگر نظرسنجی‌ها درست به اندازه سال ۲۰۱۶ خطا کنند چه می‌شود؟ خیلی‌ها همین را محاسبه کرده‌اند. یعنی متوسط نظرسنجی‌ها امروز برای هر ایالت را با فرض یک خطا در حد دور قبل تعدیل کرده‌اند. نتیجه همان است که اول متن گفتم: در این صورت ترامپ این شانس را دارد که هر شش ایالت کلیدی را ببرد و به اصطلاح از همان «مسیر باریک» به پیروزی برسد. به خاطر این سناریو است که تحلیل‌گران حرفه‌ای هنوز از شرط بستن روی برنده قطعی خودداری می‌کنند. طبعا یک پیش‌نیاز این سناریو این است که نظرسنج‌ها واقعا همان قدر خطا کنند (و خطای‌شان هم تماما به زیان ترامپ باشد و نه عکس آن.)

۷) شواهد «میدانی» از رژه‌ها و گردهمایی‌های انتخاباتی و ... به نفع کیست؟ احتمالا اگر کسی همین طوری نگاه کند، فکر کنم بگوید «ترامپ»! چرا؟ چون بین طرف‌داران ترامپ و بایدن در «ترس از کرونا» تفاوت معنی‌دار وجود دارد و به همین خاطر سهم دموکرات‌ها در رای پستی - و پرهیز از حضور در رای‌گیری سه‌شنبه - خیلی بزرگ‌تر است. به این خاطر من نه آرای پستی تا این لحظه و نه شواهد میدانی را خیلی جدی نمی‌گیرم چون نمونه‌ها خیلی اریب است.

جمع‌بندی کاربردی: اگر می‌خواهید نتایج الکتورال را بدانید، روی رای آن شش ایالت کلیدی متمرکز باشید: پنسیلوانیا، فلوریدا، آریزونا، جورجیا، اوهایو و کارولینای شمالی. بایدن به طور متوسط حدود ۳.۵ درصد در این ایالت‌ها جلوتر است ولی ۳.۵ درصد به اندازه کافی بزرگ نیست که بشود از آن نتیجه گرفت.

نتیجه انتخابات آمریکا 

خب با چارچوبی که قبلا ارائه کردم و اطلاعات جدیدی که از نظرسنجی‌های امروز منتشر شده است، احتمالا باید اوهایو، جورجیا و کارولینای شمالی را با مقداری احتیاط در سبد ترامپ حساب کرد. با این تفسیر، نتیجه انتخابات سه‌شنبه را احتمالا سه ایالت باقی‌مانده معلوم خواهند کرد: فلوریدا، آریزونا و پنسیلوانیا.

با چینش فعلی، «شرط لازم و کافی» برای پیروزی بایدن این است که «حداقل یکی از آن سه ایالت را ببرد.» اگر بایدن هر سه ایالت را ببازد، ترامپ پیروز خواهد شد و اگر بایدن حتی یکی از سه ایالت را ببرد شانس پیروزی ترامپ خیلی پایین خواهد بود.

@hamedghoddusi