یک اقتصاددان با ارائه راهکارهایی برای کاهش وابستگی اقتصاد به دلار گفت: اگر ما قرارداد آتی یا معاملات فیوچر را راه‌اندازی کنیم، برخی از مشکلات حل می‌شود.

این روزها اقتصاد ایران در حال پوست‌اندازی است. بانک مرکزی در راس سیاست‌های پولی و بانکی در حال اجرای اقدامات متنوعی برای کنترل بازار ارز است. حل مسائل اقتصادی، فرمول‌های پیچیده‌ای را می‌طلبد و اینگونه نیست که هر مسئله‌ای یک عامل بیرونی مشخص داشته باشد که اگر آن را شناسایی و برطرف کنیم آن مشکل نیز حل شود. متاسفانه پیچیدگی علم اقتصاد باعث شده که گاهی برای یک مشکل اقتصادی ده‌ها و صدها سرنخ وجود داشته باشد که باید با کار کارشناسی و علمی مورد نقد و بررسی قرار گیرند. در این بین بروز دیدگاه‌های موافق و مخالف بسیار طبیعی و حائز اهمیت است.

یکی از مشکلات اقتصادی حال حاضر ما وابستگی اقتصاد کشور به دلار است که باعث تاثیرگذاری اغلب منفی در دیگر بازارهای اقتصادمی شود و مهم‌ترین ارمغان آن هم، تورم کالاها و خدمات به واسطه نوسانات کاذب و حبابی نرخ ارز است. کارشناسان مختلف در اینباره راه‌حل‌های گوناگونی ارائه می‌دهند.

علی سعدوندی، کارشناس ارشد اقتصاد کلان و بانکداری با تحلیلی از وضعیت حال حاضر اقتصاد ایران، راهکارهایی نظیر معاهدات دوجانبه و استفاده از ریال در معاملات فرامرزی، تک نرخی کردن ارز رایج و حذف رانت‌های صادراتی و حرکت به سوی معاملات فیوچر را ارائه داد.

معاهدات دو جانبه و چندجانبه

سعدوندی گفت: هم اکنون دلار ارز جهان‌روا است، اما اگر طرف‌های تجاری خود را متنوع کنیم و اگر به سمت معامله با ارزهای ملی و پیمان‌های پولی دوجانبه و چندجانبه برویم تا حد زیادی مشکل ما در وابستگی به دلار رفع می‌شود.

وی افزود: متاسفانه ما طرف‌های تجاری خود را به جای آنکه متنوع کنیم، حذف کرده‌ایم، در حالی‌ که باید مثل هر اقتصادی، ما نیز طرف‌های تجاری خود را داشته باشیم. امر درستی که متاسفانه هنوز به انجام نرسیده است.

ریال جهان‌روا

این اقتصاددان با بیان اینکه باید به سمتی حرکت کنیم که ریال جهان‌روا شود، اظهار کرد: تا حد زیادی این امر اتفاق افتاده بود که از طریق دستگاه‌های پوز که در خارج از کشور مبادله انجام می‌دادند. یعنی کالا و خدمات در خارج از کشور داد و ستد می‌شد، اما پرداخت از طریق سیستم بانکی داخلی بود که این امر مزایای گسترده‌ای برای ما داشت؛ اما به دستور بانک مرکزی، دستگاه‌های پوز خارج از کشور محدود شد که به نظر من این سیاست درستی نبود و باید مورد بازنگری قرار گیرد.

ارز شناور

سعدوندی با تاکید بر اینکه معتقد است ارز باید تک‌نرخی شود و شناور باشد، اظهار کرد:‌ شناور بودن ارز باعث می‌شود شوک‌های خارجی بر بخش واقعی اقتصاد در داخل تاثیر نگذارد بلکه به تجارت خارجی تحمیل بشود. این باز به نفع ماست اگر ارز تک نرخی و شناور باشد حتی نوسانات ارزی خیلی به ضرر اقتصاد کشور نیست. چون تصمیم گیران اقتصادی به سمتی می‌روند که کالاها را داخلی سازی کنند و تولید ملی در نتیجه تا حدی تقویت پیدا می‌کند.

وی افزود: در این صورت، افزایش نرخ ارز به ضرر اقتصاد کشور نخواهد بود چون صادرکننده منتفع خواهد شد و با شرط اینکه ارز صادراتی برگردد، به اقتصاد کشور کمک خواهد کرد.

حذف رانت‌های صادراتی

این تحلیل گر اقتصاد کلان یادآور شد: در زمینه صادرات باید دست صادرکننده را کاملاً آزاد بگذاریم اما چگونه این امر ممکن است؟ از یک طرف، باید با تفکیک بخش‌های تولیدی، رانت‌های صادراتی حذف شود. مثلاً ما خوراک پتروشیمی‌ها گاز صنایع فولادی و فلزی را به‌ صورت سوبسیدی پرداخت می‌کنیم که لزومی ندارد سوبسیدی روی تولیدات کالاهای معدنی و پتروشیمی پرداخت کنیم.

وی افزود: از طرف دیگر، نه تنها نباید به این نوع محصولات و این بخش از صادرکنندگان جوایز صادراتی تعلق بگیرد و بخشودگی مالیاتی در این بخش‌ها داشته باشند، بلکه مالیات باید به صورت کامل از صادرکننده این صنایع دریافت شود ولی از آن طرف ارز صادرکننده در اختیار خودش باشد، این امر موجب می‌شود صادرکننده تصمیم بگیرد که ارز خود را برگرداند یا برنگرداند و چون می‌خواهد این روند ادامه پیدا کند و باید مالیاتش را پرداخت کند، در نتیجه ارز صادراتی به کشور باز خواهد گشت.

این اقتصاددان تصریح کرد: اینها به صورت کامل اگر انجام شود، علی‌رغم تحریم، مشکل ارزی نخواهیم داشت. سعدوندی خاطرنشان کرد: مشکل ارزی که در کشور وجود دارد و هر روز عمیق‌تر می‌شود، حاصل تصمیمات سیاست‌گذاران در داخل کشور است و اگر سیاست‌ها تغییر پیدا کند، بسیاری از مشکلات حل خواهد شد.

ایجاد تعهد در معاملات فیوچر

یکی از راهکارهای اقتصادی که از سوی سعدوندی ارائه شد، ایجاد معاملات فیوچر است؛ معاملات آتی یا فیوچر، قراردادی است که فردی بر اساس آن متعهد می‌شود در سررسید معین، مقدار معینی از کالای مشخص را به قیمتی که الآن تعیین می‌شود بخرد و یا بفروشد.

این اقتصاددان درباره تاثیر این نوع از تعهدات بر بازار ارزی گفت: برخی می‌گویند اگر نرخ ارز شناور باشد، نوسانات آن به اقتصاد صدمه می‌زند. در پاسخ باید گفت معاملات فیوچر یا آتی بسیار موثر است و ریسک نرخ ارز را پوشش می‌دهد. در واقع این معاملات نوعی از ابزار مدیریت ریسک است و از طرف دیگر، تقاضای سوداگری که برای ارز ایجاد می‌شود به جای آن که وارد بازار ارز شود، وارد بازار کاغذی ارز می‌شود و چون بر بازار کاغذی ارز کنترل کامل داریم، بنابراین بسیار راحت‌تر می‌توان نرخ ارز را کنترل کرد.

وی در پایان افزود: اگر ما قرارداد آتی یا معاملات فیوچر را راه‌اندازی کنیم، بسیاری از مشکلات حل می‌شود ولی متاسفانه تا به امروز این کار انجام نپذیرفته است.

ایبِنا