پس از کسب موفقیت‌های پی‌درپی در زمینه واکسن کرونا و شروع واکسیناسیون در تعداد زیادی از کشورهای جهان ازجمله ایران، اظهارنظرها و بررسی‌های جدید و متفاوتی در زمینه آینده اقتصاد جهان ارائه شده است. در حقیقت آغاز درمان و کنترل پاندمی کرونا موجب شده چشم‌انداز صنایع مختلف پساکرونا با نگاه دیگری ترسیم شود.

بررسی‌ها و مطالعات دانشگاه آکسفورد نشان می‌دهد، صنعت نفت و انرژی جهان در امسال میلادی روندی متفاوت در پیش خواهد گرفت و دیگر به وضعیت قبل از پاندمی کرونا بر نخواهدگشت. در همین رابطه پیش‌بینی شده امریکا تا پایان سال ۲۰۲۱ میلادی با رشد اقتصادی منفی دست‌وپنجه نرم کند و در مقابل، کشورهای چین و هند به رشدهای بالاتر از ۶ درصد دست یابند. بد نیست به این نکته هم اشاره شود که براساس پیش‌بینی‌های صورت‌گرفته، فناوری اطلاعات و ارتباطات هم‌پای صنعت و تولیدات آن رشد خواهد کرد و حتی می‌تواند از تولیدات این حوزه نیز پیشی بگیرد. در مقابل پیش‌بینی شده، تولید نفت خام و اقلام وابسته به آن با محدودیت مواجه شود. در پژوهش و بررسی‌های اقتصادی، تاکید بر آن است‌که از نیمه دوم سال ۲۰۲۱ میلادی جهان به رشد اقتصادی مثبت بازگشته و در پایان سال آتی نیز نرخ رشد اقتصادی جهان به سطح ۱.۵ درصد خواهد رسید.

 این گزارش‌ها تصریح می‌کند صنعت و بخش‌های تولیدی پس از یک دوره رکود به شرایط رشد برگشته و با تحریک کل اقتصاد، در انتهای سال ۲۰۲۲ رشد احتمالی جهان به بالاتر از ۴.۸ درصد خواهد رسید. از طرفی بخش املاک، مسکن، ساخت‌وساز و مستغلات از مهم‌ترین صنایعی است که در نتیجه توجه کامل به دیجیتالی شدن اقتصاد جهانی با کاهش شدید تقاضا روبه‌رو خواهد شد. در همین حال از محل دیجیتالی شدن اقتصاد، شاهد دامنه‌ای از شکوفایی در بخش‌هایی از اقتصاد جهان خواهیم بود.

پارامترهای تاثیرگذار در دو دهه گذشته نشان‌دهنده بهبود و احیای اقتصاد جهانی در سال‌های پس از کرونا خواهد بود. با این همه با تاکید بر اینکه برخی صنایع نظیر بخش نفت هرگز به وضعیت قبل از پاندمی کرونا برنمی‌گردد، صنایعی نظیر داروسازی و پزشکی، خدمات مالی و تجارت الکترونیک با رشد سریع و بزرگی همراه خواهند بود. این تغییرات منجر به بازسازی تصویر اقتصاد و صنعت در جهان خواهد شد. برخی دیگر از تحلیلگران اقتصادی شکاف‌های قابل پیش‌بینی در پساکرونا را روند تحول در صنایع مختلف، توسعه بازار دیجیتال و رباتیک شدن فرآیند تولید می‌دانند؛ روندی که از تاثیر یکسانی بر همه بخش‌ها، صنایع و کشورها برخوردار نخواهد بود.

اهمیت روزافزون تولید و مصرف انرژی‌های پاک در جهان از دیگر واقعیت‌های دنیا در سال‌های پساکرونا خواهد بود. این روند به شکل پررنگی در صنعت خودرو و تولید محصولات برقی و هیبریدی در سال ۲۰۲۱ نمایان خواهد شد. مرکز اقتصادی دانشگاه آکسفورد سرنوشت اقتصاد انرژی را در دنیای پس از کرونا قدری مبهم دانسته و تاثیر آن را در اقتصاد جهان کمرنگ قلمداد کرده است؛ هرچند این موضوع را به‌معنی خاموشی روند مذکور تلقی نمی‌کند. پژوهشگران مرکز اقتصادی دانشگاه آکسفورد معتقدند در دوران پساکرونا تولیدکنندگان با نزدیک کردن زنجیره تولید به بازارهای هدف، تغییراتی در سبک قبلی خود اعمال خواهند کرد؛ با این حال جهانی شدن همچنان با قوت بالا در منطقه آسیا ادامه خواهد یافت. کارشناسان حوزه انرژی نیز درباره سرنوشت اقتصادهای بزرگ پیش‌بینی می‌کنند کشورهای چین، هند و تا حدی کره جنوبی برندگان دنیای پساکرونا خواهند بود.

در عین حال اعتقاد بر این است که امریکا تا پایان سال ۲۰۲۱ در رکود باقی مانده و در فصل نخست سال ۲۰۲۲ میلادی می‌تواند به دوره رشد بازگردد. گروه مشاوران اقتصادی آکسفورد پیش‌بینی می‌کند ژاپن نیز وضعیت مشابهی داشته و همزمان با امریکا به دوران رونق اقتصاد بازخواهد گشت.

در حالی که شرایط برای اتحادیه اروپا به نسبت بهتر است، بریتانیا به‌دلیل فشار همزمان برگزیت و کرونا کماکان در رکود باقی مانده و پیش‌بینی‌ها از تداوم وضعیت رشد منفی اقتصادی تا پایان سال ۲۰۲۲ میلادی حکایت دارد. این پژوهشگران آینده به نسبت مساعدی را برای بسیاری از اقتصادهای در حال ظهور نظیر برزیل، شرق اروپا و تایوان پیش‌بینی کرده‌اند. در ادامه این نوشتار که فردا در همین ستون و صفحه منتشر می‌شود به پیش‌بینی رشد اقتصاد جهان در سال ۲۰۲۲ میلادی و نقش انرژی به‌عنوان موتور رشد اقتصادی در جهان می‌پردازیم.

در حقیقت آغاز درمان و کنترل پاندمی کرونا موجب شده چشم‌انداز صنایع مختلف پساکرونا با نگاه دیگری ترسیم شود. گزارش‌های مراکز علمی باتوجه به احتمال کنترل شیوع مهمان ناخوانده، از رشد اقتصادی جهان در افق سال ۲۰۲۲ و فصل چهارم آن سخن می‌گویند که به بیش از ۶ درصد خواهد رسید؛ عدد قابل‌توجهی که ابعاد دیگری از اقتصاد جهان را نمایان می‌سازد.

از طرفی انرژی که به‌عنوان موتور رشد اقتصادی جهان در دهه‌های گذشته همواره حرف اول را می‌زد، دیگر موتور رشد اقتصادی در جهان پساکرونا نخواهد بود. هرچند پیش‌بینی‌ها همچنان از بهبود سریع شرایط تمام فعالیت‌های صنعتی و اقتصادی حکایت دارد اما روند بهبود دیگر با تکیه صرف بر انرژی نخواهد بود. برخلاف بحران مالی ۲۰۰۸ میلادی که بسیاری از صنایع تا مرز ورشکستگی حرکت کردند، در دنیای پساکرونا پیش‌بینی‌ها از بهبود صنایع تاثیرپذیر از پاندمی کرونا حکایت دارد.

همچنین در زمینه نقش اقتصاد انرژی در سایر صنایع اثر‌گذار در جهان باید گفت صنعت خودرو در آستانه یک تحول جدی است. ظهور اتومبیل‌های برقی و هیبریدی موجب شده صنعت خودرو در آستانه تحول جدی قرار گیرد. براساس آمارهای موجود تعداد اتومبیل‌های جهان با مصرف سوخت‌های فسیلی بیش از ۷۵۰ میلیون دستگاه است که نزدیک یک سوم آن در حوزه امریکای شمالی قرار دارد. باتوجه به میانگین مصرف سوخت خودروها در جهان که معادل ۷ لیتر در هر صد کیلومتر تخمین زده می‌شود و نیز با رعایت تامین سایر نیازهای جهانی به این‌گونه سوخت‌ها، مصرف نفت خام از ۸۵ میلیون بشکه فعلی در روز به ۹۲ میلیون بشکه در روز در سال ۲۰۲۱ میلادی و نیز به ۹۸ میلیون بشکه در روز در سال ۲۰۲۲ خواهد رسید.

برپایه مطالعات صورت گرفته و نیز رفع بحران کرونایی ظرف حداکثر 2 سال آتی، پیش‌بینی کارشناسان در موسسه وود مکنزی ناظر بر مصرف ۱۰۷ میلیون بشکه نفت در جهان خواهد بود. در ادامه این گزارش اتحادیه اروپا از هم‌اکنون بودجه ۷۵۰ میلیارد یورویی را برای حمایت از حمل‌ونقل سبز آماده کرده و انتخاب جو بایدن در امریکا هم این روند را تسریع خواهد کرد. گزارش گروه اقتصادی آکسفورد تاکید دارد سال ۲۰۲۱ میلادی، سال جهش سریع جهان در تولید خودروهای الکتریکی و هیبریدی و رشد سهم بازار آنها از ۱۱ درصد به ۱۷ درصد خواهد بود. این موضوع در حدی جدی است که کل زنجیره تامین صنعت خودروسازی در معرض تغییر قرار خواهد گرفت. در واقع این گزارش تاکید دارد صنعت خودرو‌سازی در فصل‌های سوم و چهارم سال آینده دوباره به رونق و رشد مثبت برمی‌گردد و در افق فصل چهارم ۲۰۲۲ میلادی رشدی ورای ۷ درصد را تجربه خواهد کرد. این بازگشت سریع ناشی از رشد شدید تولید و مصرف خودروهای برقی است که جغرافیای خودرو‌سازی در جهان را دگرگون می‌کند.

کلام آخر اینکه باید گفت تولید نفت و در سطح گسترده حوزه انرژی را نمی‌توان با فشار دادن یک دکمه متوقف کرد یا از سر گرفت. هر دو اینها نیازمند حجم بالای سرمایه است. به زبان دیگر هر دوی این فرآیند‌ها ممکن است به میادین و زیرساخت‌های نفتی موجود صدمه بزند. این امر به‌نوبه خود می‌تواند به بروز وقفه‌های طولانی مدت بینجامد؛ آنهم قبل از آنکه تولید‌کنندگان بتوانند به سطح تولید قبل از تعطیلی بازگردند. فقدان سرمایه‌گذاری به‌ویژه در حوزه انرژی چالش‌برانگیز است. هنگامی که قیمت‌ها تا این حد افت می‌کنند، سرمایه‌‌گذاری‌ها نیز به سمت تولیدات جدید خواهد رفت.

به‌علاوه پایداری نرخ پایین نفت ممکن است موجب بی‌ثباتی در کشورهای عمده تولید‌کننده شود و بر توانایی آنها در زمینه احیای سطوح پیشین تولید نفت تاثیر بگذارد.

کارشناسان حوزه انرژی پیش‌بینی می‌کنند افزایش نرخ نفت و تقاضا برای نفت و سایر فرآورده‌های حوزه انرژی در بدو امر به‌صورت تدریجی اتفاق خواهد افتاد؛ به‌طوری که به احتمال زیاد، در مراحل نخست عبور از دوران قرنطینه و واکسن، از نفت ذخیره شده استفاده خواهد شد و نرخ همچنان پایین خواهد ماند، اما قیمت‌های پایین ناشی از همه‌گیری نیز به بهبود اقتصادی کمک خواهد کرد.

پس از احیای نهایی تقاضا برای نفت، نرخ این ماده حیاتی می‌تواند اوج بگیرد. با این‌ حال، درحال‌حاضر نرخ پایین نفت برای امریکا به‌عنوان بزرگ‌ترین تولید‌کننده نفت دنیا هم خوب و هم بد است. دولت امریکا به‌نظر به‌دنبال تقویت نرخ و افزایش تولید نفت است، اما نرخ طلای سیاه در آینده نزدیک بالا خواهد رفت و دلیل آن هم اخلال در روند تولید به واسطه تعطیلی کنونی میادین نفتی خواهد بود.

رضا پدیدار- رئیس کمیسیون انرژی و محیط‌زیست اتاق تهران

منبع : روزنامه صمت