(به بهانه رد طرح شفافیت آراء)
در نظریه های توسعه اقتصادی دهه 1990 م به بعد، به پارادایم (الگوهای فکری مورد اجماع متخصصین) *حکمرانی خوب* توجه ویژه ای شده است. هرچند اختلاف نظر زیادی بر سر تعریف حکمرانی خوب وجود دارد؛ اما می توان آن را استقرار اقتصاد دانایی محور برای ارتقای هرچه بیشتر کیفیت زندگی افراد دانست. برای رسیدن به این مهم * 8 اصل اساسی حکمرانی خوب* باید رعایت شود که عبارتند از:
*شفافیت*(Transparent)
حق اظهارنظر و پاسخگویی(Voice and Accountable)
مسئولیت پذیری (Responsive)
عدالت جویی Equitable and Inclusive)
مشارکت جویی (Participatory)
حاکمیت قانون (Follows of Rule of Law)
اجماع محوری (Consensus Oriented)
کارآمدی و اثربخشی (Effective and Efficient)
همچنان که ملاحظه می شود، شفافیت یکی از اصول هشت گانه حکمرانی خوب است.* شفافیت به معنای آزاد بودن جریان اطلاعات و در دسترس بودن آن برای کلیه افرادی است که مرتبط با تصمیمات اتخاذ شده هستند.
برخی از مصادیق کلیدی عدم شفافیت عبارتند از:
عدم شفافیت بودجه ای، بانکی ، قیمتها، بازارهای مالی، قراردادها و .....
چرا شفافیت؟
*عدم شفافیت یک عنصر ضد توسعه است.* برای رسیدن به توسعه، به شفافیت نیاز داریم. مهم ترین پیامدهای عدم شفافیت عبارتند از :
- *کاهش اعتماد مردم به مسؤولین*،
- *اخلال در تخصیص منابع و به خطر افتادن سلامت سازوکار تخصیص منابع*،
- *اخلال در نظارت پارلمانی و نهادهای مدنی*،
- مخدوش شدن پاسخگویی و حساب دهی،
- پنهان کردن ریسک سیاست های ناکارآمد
- و .... .
اخلال در سازوکار تخصیص منابع و اخلال در نظارت پارلمانی باعث اخلال در عملکرد مجلس شورای اسلامی خواهد شد.
چند نکته مهم و چند پیشنهاد:
- کاندیداهای گذشته و نمایندگان فعلی مجلس، قرار است کالا یا خدمات عمومی (قانون) تولید و به مردم ارایه کنند. این خدمات قیمتی دارد که همان " رای مردم" هست. در واقع همانند مبادله پول با سبزی بین خریدار و فروشنده، در اینجا مردم (خریدار کالاها و خدمات عمومی)، در قبال دریافت کالاها وخدمات عمومی، رای (پول کالا) می دهند. اگر در خرید سبزی شما از فروشنده می خواهید که ترازو را در معرض دید شما قرار دهد، کیفیت سبزی را چک می کنید، از درست کار کردن ترازو می پرسید و .....(شفافیت اطلاعات)، بسیار بدیهی و طبیعی است که مردم از نمایندگان خود در قبال پولی که پرداخته اند (رای داده شده)، اطلاعاتی را مطالبه کنند (شفافیت آراء). آیا می شود به مردم گفت شما پول بدهید و ما تشخیص می دهیم که چقدر سبزی بدهیم؟
- شفافیت یکی از اصول حکمرانی خوب است و نبود آن یک عنصر ضد توسعه با آثار مخرب فراوانی است. طبق فرمایش حضرت امام خمینی (ره)، "*مجلس در راس امور است*" و "*میزان رای ملت است*". اگر میزان رای ملت هست، که هست، چگونه می توان مردم را محرم ندانست و رای را به آنها اعلام نکرد؟ آیا می توان از دولت انتظار شفافیت (بودجه ای، قیمت ها، قراردادها و..) داشت، و برای راس امور این کار را مستثنی کرد؟ عمده ترین دلیل رد لایحه بودجه 1400 نبود شفافیت در آن بود. چگونه می توان این لایحه را رد کرد، و شفافیت آراء را نپذیرفت؟ البته لازم است حاکمیت (به معنای هر سه قوه) شفافیت را بپذیرد. به نظر می رسد نمایندگان محترم باید به وعده های انتخاباتی خود عمل کرده و از خود مجلس شروع کنند و سپس قوانینی برای سایر قوا وضع کنند. پخش زنده مشروح سخنان نمایندگان از شبکه های رادیویی و تلویزیونی قدم بسیار بزرگی در این شفافیت محسوب می شود و لازم است در بخش رای دهی نیز این کار را انجام دهند.
*نکته آخر*
شاید در حال حاضر، شرایط لازم برای شفافیت در تمامی زمینه ها و تمامی مسایل و در هر سه قوه فراهم نباشد؛ اما آثار مخرب عدم شفافیت آراء به گونه ای است که حتی عملکرد خود مجلس شورای اسلامی را دچار اخلال می کند. عدم اعتماد بین مردم و نمایندگان و مسؤولین را افزایش می دهد. بنابراین * پذیرش شفافیت آراء نمایندگان در حال حاضر، امری است کاملاً ضروری و نه لوکس *.
نظام حقوقی اول باید در این زمینه پیش قدم شود.