یک عضو هیئت علمی گروه اقتصاد دانشگاه فردوسی مشهد با بیان اینکه بانک‌های خود را محدود کرده‌ایم و این آسیب به نظام بانکداری در ابعاد بین‌المللی ممکن است تا ۲۰ سال آینده هم جبران نشود، گفت: ۱۲ بانک در ایران، ۳۰۰ هزار میلیارد تومان زیان انباشته دارند.
دکتر علی چشمی در نشستی از سلسله نشست‌های راهبردی با عنوان « روایت مشهد آینده؛ دیپلماسی اقتصادی شهر» که در پژوهشکده ثامن مشهد برگزار شد، اظهار کرد: دیپلماسی و گسترش روابط، ابزاری برای بهبود رفاه مردم است. برای شناخت نحوه کمک این ابزار به درآمدزایی و ثروت‌آفرینی، اول باید منشاء درآمد و ثروت را شناخت.
وی ادامه داد: در ایران یک اقتصاد ساده داریم؛ ۵۰ سال است که نفت می‌فروشیم و در کنارش سایر مواد معدنی از طریق بودجه دولت، واردات و صنایع وابسته به واردات، وارد زندگی عموم مردم می‌شود و به عبارتی هرکس که به رانت‌های مختلف وصل باشد، زندگی آن شخص در رفاه خواهد بود. همچنین صنعتی خواهد چرخید که به این رانت‌ها وصل باشد و مستقیم یا غیرمستقیم عموم مردم ایران بهره‌مند خواهند شد.
این عضو هیئت علمی گروه اقتصاد دانشگاه فردوسی مشهد افزود: هرکس که با این نظم پیش نرود متضرر خواهد شد؛ به عنوان مثال صنعت کشاورزی و صنایع غیروابسته در این سال‌ها متضرر شده‌اند. در کنار این اقتصاد نفتی، رانت بزرگ زمین و مسکن در شهرها شکل می‌گیرد و می‌بینیم که شهر تهران بر این اساس می‌چرخد و سهم زیادی از بودجه دولت که منبع آن نفت بوده در این شهر خرج می‌شود. در کنار این موضوع، صنایع وابسته مانند خودروسازی و داروسازی شکل می‌گیرند. زمین و مسکن غیرقابل مبادله است؛ بنابراین می‌تواند رانت بزرگی در چنین اقتصادی باشد و اقتصاد شهری بر این اساس پیش برود. اقتصاد مشهد نسبت به کلانشهرهای اصفهان و تهران غیرنفتی‌تر است. با وجود جریان داشتن بودجه دولت در این شهر، شکل‌گیری صنایع وابسته به واردات در آن و وجود رانت زمین و مسکن و ورود زائرین به این شهر این اقتصاد را متفاوت کرده است.
چشمی در خصوص دیپلماسی اقتصادی در ایران گفت: با توجه به ذات اقتصادمان نیازی به دیپلماسی اقتصادی نمی‌دیده‌ایم اما موانع مهمی نیز برای این موضوع داریم. اندیشه‌هایی در کشور داریم که توانسته‌اند بر اساس رانت نفت، نفوذشان را تداوم دهند و نفت به طرز عجیبی آن اندیشه‌ها و افراد را مسخ کرده است. این اندیشه‌ها پشتوانه اندیشه خودکفایی شد و خودکفایی ما را به سمت استراتژی‌هایی در توسعه صنعتی رساند که باعث شد در زنجیره تولید ارزش جهانی قرار نگیریم.
وی افزود:سهم ما از تولید و تجارت جهانی به کمتر از نیم درصد رسیده است. خودکفایی در امنیت غذایی اهمیت دارد؛ به عنوان مثال با وجود نداشتن صرفه اقتصادی، کشور ژاپن برای کاشت گندم تلاش می‌کند زیرا امنیت غذایی برایش اهمیت دارد. از نظر امنیت اقتصادی نیز اندیشه خودکفایی اهمیت دارد اما باید دید در چه چارچوبی می‌خواهیم تعاملات بین‌المللی را درست کنیم؛ به عنوان مثال یکی از استراتژی‌های توسعه صنعتی جایگزینی واردات است که اگر بد اجرا شود، ارتباط با نظام بین‌الملل را قطع می‌کند؛ مثلا خودرو خارجی اجازه ورود ندارد و خودرو داخلی به رفاه مردم آسیب میزند. در بسیاری از موارد این موضوع را می‌بینیم که اندیشه خودکفایی نظم اقتصادی کشور را تخریب کرده و نگذاشته است تولیدات خاصی در جامعه شکل بگیرد که ما را در زنجیره جهانی قرار دهد.
چشمی اضافه کرد: باید نگاهی وجود داشته باشد که در این نگاه و اندیشه کشور دیگر یعنی منفعت مشترک. به عنوان مثال دیدیم که حمله به سفارتخانه عربستان چقدر هزینه برای جامعه ایجاد کرد و چند سال باید دیپلماسی فعال اقتصادی و شهری انجام شود تا روابط با عربستان به شرایط عادی برگردد. سال‌هاست فکر می‌کنیم گسترش قدرت بین‌المللی باید به صورت سخت انجام شود؛ اما بهتر است برای تبدیل شدن به قدرت منطقه‌ای تاجر و بانکدار ما برود؛ به عنوان مثال ۴ یا ۵ بانک از بانک‌های چین جزو ۱۰ بنگاه بزرگ اقتصادی دنیا هستند اما در این چند ساله بانک‌های خود را محدود کرده‌ایم و این آسیب به نظام بانکداری در ابعاد بین‌المللی ممکن است تا ۲۰ سال آینده هم جبران نشود. ۱۲ بانک در ایران، ۳۰۰ هزار میلیارد تومان زیان انباشته دارند.
این عضو هیئت علمی گروه اقتصاد دانشگاه فردوسی مشهد در خصوص اثرات اندیشه‌های مبتنی بر رانت نفت تصریح کرد: اندیشه‌هایی که نام بردیم منشاء تحریم می‌شوند؛ وقتی جامعه تحریم است صحبت کردن از دیپلماسی اقتصادی و شهری منتفی است. تحریم باعث مشکلات اقتصادی مانند بی‌ثباتی نرخ ارز می‌شود و با توجه به شرایط نرخ ارز که در چهارساله گذشته داشته‌ایم، هرگونه سرمایه‌گذاری خارجی منتفی است. موانع مهمی برای دیپلماسی اقتصادی و شهری داریم که هرگونه کنش را منتفی می‌کند؛ با این حال در عرصه عمل نیز نبود مدیریت واحد شهری باعث هماهنگ نبودن بخش های مختلف می‌شود.
چشمی عنوان کرد: ۵۰ سال از مسیر جهانی عقب افتاده‌ایم که اصلا قابل جبران نیست اما دنیا با سرعت تغییر پیدا می‌کند و ما باید هرچه سریع‌تر این گذاره را حل کنیم که قرار است در زنجیره ارزش جهانی چه چیزی تولید کنیم. نکته مهم این است که به عنوان یک شهر قرار است چه محصولات تولیدی را به زائرین بدهیم. آیا قرار است از تولیدات چینی استفاده کنند و با واگن و اتوبوس چینی و روسی رفت‌وآمد کنند؟
وی در پایان تاکید کرد: هرچه سریع تر باید برای کسب ثروت و درآمد اقتصادی برنامه داشته باشیم. ایران پتانسیل هاب بودن را دارد اما خیلی طول خواهد کشید تا زیان‌ها جبران شود. باید کارهایی کنیم که مسیر سرمایه و ثروت به جریان بیفتد.
منبع: ایسنا/خراسان رضوی - خبرنگار سیدامیرحسین موثقی
