یک عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس درباه چشم انداز گران شدن برخی اقلام و تاثیر آن بر وضع معیشتی مردم و اقتصاد کشور می گوید: وقتی تورم امسال ۲۰% به همین دلیل بالا برود و ۵۰ تا ۶۰ درصد شود این پایه ای برای سال بعد است و در سال بعد هم همین افزایش قیمت و انتشار آن را خواهیم دید و انتشار های سال های بعد تماما از جیب این حقوق و دستمزد بگیر ها است. وقتی تورم ۵۰% در اقتصادی عادت شد در سال های بعدی نمی توان به راحتی این تورم را کاهش داد و تورم هست و سال بعد بر زندگی افراد فقیر فشار بیشتری وارد می کند و در آن شرایط ۴۰۰ هزار تومان دیگر عددی نخواهد بود! دولت برای عده ای از جیب عده ای دیگر پول بر می دارد تا هزینه های خودش را جبران کند و بودجه خودش را تنظیم کند و مشکلات خودش را حل کند این هم فشاری دیگر است. فشاری اجتماعی و اقتصادی بر زندگی گروهی دیگر. دولت نمی تواند بگوید که من به فکر گروهی هستم ولی به فکر گروهی دیگر نیستم؟! دولت، دولت کل ملت است.
اگر دستمزدها پایین و قیمت ها بالا باشد فشار بر روی معیشت مردم وارد می شود
دکتر مرتضی عزتی، اقتصاددان در گفت وگو با شفقنا آینده در پاسخ به این سوال که شاهد گرانی چندین قلم کالا هستیم آیا این وضعیت و حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی سیاست درستی بود یا نه؟ اظهار داشت: این وضعیت از چند جنبه قابل طرح است. یکی اینکه بپرسیم اگر قیمت های نسبی را در اقتصاد با هم هماهنگ کنیم آیا خوب است؟ خب بله خوب است. اینکه ارز ۴۲۰۰ تومانی حذف شود از اساس خوب است اما نه فقط ارز ۴۲۰۰ تومانی بله باید بقیه موارد هم اصلاح شود. آیا قیمت های ما باید جهانی شود؟ بله؛ آیا دستمزد های ما باید بالا برود؟ بله؛ دولت می گوید من به بقیه قیمت ها دستی نمی زنم و هیچ کسی هم حق ندارد گران کند! ولی این وضعیت قابل قبول نیست. اولا اگر دستمزدها پایین و قیمت ها بالا باشد فشار بر روی معیشت مردم وارد می شود. در بحثی دیگر می گویند اگر طبقه ای مرفه بود ما به آن ها یارانه نمی دهیم و اگر یارانه معیشتی به درصدی از مردم تعلق نگیرد به زندگی آن ها فشار وارد می شود. اطلاعاتی که اعلام می شود نشان می دهد ۳۰% از مردم مشمول یارانه نمی شوند و فشار بر زندگی این ۳۰% احساس خواهد شد و هزینه های بخشی از مردم بالا می رود. حال این بخش اگر در بازار کالا و خدماتی عرضه می کنند آن کالا و خدمات را گران خواهند کرد چون نمی توانند کار دیگری بکنند.
در اقتصاد قیمت ها سرایت پذیر هستند
نمی توان انتظار داشت وقتی روغن و لبنیات را گران کردیم رستوران دارها و قنادی ها و… محصول و خدمات خود را گران نکنند
وقتی همه اقلام گران شد حتی کسی که به او یارانه نمی دهیم خدمات خود را گران می کند
آثار تورمی بیشتر می شود
وی در خصوص اینکه آیا در مجموع این وضعیت تورم زا خواهد بود؟ گفت: قطعا تورم زا است. وقتی می گویند ۱۰% به این دلیل است که محاسبه می کنند که اگر فقط مرغ و روغن گران شود ۱۰% تورم اضافه می شود ولی در بازار و در اقتصاد قیمت ها سرایت پذیر هستند و از بازاری به بازار دیگر سر ریز می شوند. نمی توان انتظار داشت که وقتی روغن و لبنیات را گران کردیم رستوران دارها و قنادی ها و… محصول و خدمات خود را گران نکنند. وقتی شیر را گران می کنید ماست و پنیر و کره و دوغ هم گران می شود! وقتی همه اقلام گران شد حتی کسی که به او یارانه نمی دهیم و ادعا می کنیم درآمد بالایی دارد خدمات خود را گران می کند چون وقتی به مغازه رفت و اجناس را گران خرید این مابه التفاوت را روی خدماتی که به مردم ارائه می کند می کشد، دستمزد او هم گران می شود. وقتی دولت اعلام می کند که آرد را گران کرده نان گرانتر به دست همه مردم جامعه می رسد و آن ها هم محصول و خدمات خود را گران می کنند تا زندگی آن ها هم بچرخد و در این شرایط انتظارات تورمی ایجاد می شود و آثار تورمی بیشتر می شود.
وقتی قیمت ها بالا می رود حقوق بگیرها و دستمزدبگیرها بیشتر ضرر می کنند
عزتی در مورد اینکه تورم چگونه خواهد بود؟ تصریح کرد: باید محاسبه شود. باید اقلامی را که قیمت آن ها بالا رفته در سبد هزینه ای خانوار که بیش از ده درصد سهم دارند حساب کرد. این اقلام حداقل سه برابر و حداکثر نزدیک به شش برابر شده اند. البته مرغ کمتر از سه برابر شده است و روغن در حد چهار تا پنج برابر شده است. اگر به طور متوسط قیمت ها را سه برابر اضافه شده بدانیم یعنی ۲۰۰% اضافه شده و این ۲۰۰% ضربدر ۱۰% که در مجموع سبد مستقیم و غیر مستقیم خانوار است حساب می کنیم. اگر حداقل همین اقلام را محاسبه کنیم بالای ۲۰% در سال اول افزایش قیمت ایجاد می کنیم که این حداقل است و ممکن است با محاسبه درصد دقیقتر مثلا در مورد روغن که چهار تا پنج برابر اضافه شده است ببینیم که افزایش بیشتر هم خواهد بود. برداشت ساده و دو دو تا چهار تایی این است که درصد قابل توجهی از خانوار ها در پایان سال اول دیگر یارانه ۴۰۰ هزار تومانی و ما به التفاوت افزایش قیمت را نمی گیرند و برای آن ها جبران نمی شود و آن ها فقیر تر می شوند. این یک طرف قضیه است و قیمت ها بالا می رود از آن طرف وقتی قیمت ها بالا می رود چه کسی ضرر می کند؟ همه دنیا و اقتصاددان ها می دانند که وقتی قیمت ها بالا می رود حقوق بگیرها و دستمزدبگیرها بیشتر ضرر می کنند.
وقتی تورم ۵۰% در اقتصادی عادت شد در سال های بعدی نمی توان به راحتی این تورم را کاهش داد
دولت از جیب عده ای دیگر پول بر می دارد تا هزینه های خودش را جبران کند
دولت نمی تواند بگوید که من به فکر گروهی هستم ولی به فکر گروهی دیگر نیستم
وی افزود: وقتی تورم امسال ۲۰% به همین دلیل بالا برود و ۵۰ تا ۶۰ درصد شود این پایه ای برای سال بعد است و در سال بعد هم همین افزایش قیمت و انتشار آن را خواهیم دید و انتشار های سال های بعد تماما از جیب این حقوق و دستمزد بگیر ها است. وقتی تورم ۵۰% در اقتصادی عادت شد در سال های بعدی نمی توان به راحتی این تورم را کاهش داد و تورم هست و سال بعد بر زندگی افراد فقیر فشار بیشتری وارد می کند و در آن شرایط ۴۰۰ هزار تومان دیگر عددی نخواهد بود! ۴۰۰ هزار تومان امسال هر عدد و هر سهمی که به قدرت خرید خانوار اضافه می کند اگر ۵۰% تورم دارد سال بعد دیگر ۶۰۰ هزار تومان نیاز است تا این را جبران کند و این ها که یارانه ها را ۶۰۰ هزار تومان نمی کنند. این ابعاد وجود دارد و دولت به راحتی نمی تواند این کار را درست کند، از طرفی دولت قیمت ها را بالا می برد و می گوید ما به ۳۰% یارانه نمی دهیم و به این ترتیب به نوعی از جیب این ها پرداخت می کند و خرج خودش می کند. دولت برای عده ای از جیب عده ای دیگر پول بر می دارد تا هزینه های خودش را جبران کند و بودجه خودش را تنظیم کند و مشکلات خودش را حل کند این هم فشاری دیگر است. فشاری اجتماعی و اقتصادی بر زندگی گروهی دیگر. دولت نمی تواند بگوید که من به فکر گروهی هستم ولی به فکر گروهی دیگر نیستم؟! دولت، دولت کل ملت است.
دولت به جای رونق دادن به اقتصاد می خواهد از جیب عده ای پول بگیرد و به جیب عده ای دیگر واریز کند!
این اداره اقتصادی درست مملکت نیست
اداره درست اقتصادی مملکت یعنی اگر می خواهیم وضعیت درست شود باید تولید را افزایش بدهیم
وقتی با ایجاد تورم پول چند نفر را که دارایی و ثروت دارند چند برابر می کنیم این نوعی رانت است
رانت افزایش قیمت داراییها بسیار بالاتر از رانت ارز ۴۲۰۰ تومانی است
با شیوه افزایش قیمت، ایجاد تورم و دادن یارانه جز افزایش فقر فقرا هیچ اتفاق دیگری در جامعه نمی افتد
این اقتصاددان با تاکید بر اینکه مشکل دیگر این است که دولت به جای رونق دادن به اقتصاد و افزایش دادن به تولید می خواهد از جیب عده ای پول بگیرد و به جیب عده ای دیگر واریز کند! گفت: این اداره اقتصادی درست مملکت نیست. اداره درست اقتصادی مملکت یعنی اگر می خواهیم وضعیت درست شود باید تولید را افزایش بدهیم نه اینکه به چنین وضعیتی دامن بزنیم. نکته دیگر اثر تورم است که همه می دانند کسانی که ثروت ثابتی اضافه دارند و زندگی آن ها از این ثروت می چرخد وضع بهتری پیدا می کنند یعنی دولت به ثروتمندان پولی اضافه می دهد نه کسانی که درآمد بالایی دارند. ولی وقتی کسی میزانی درآمد ثابت دارد سال بعد دیگر نمی تواند با همان قیمت زندگی خود را اداره کند. دولت به کسی که خانه ای ندارد چیزی نداده و تنها ۴۰۰ هزار تومان یارانه ماهیانه داده است ولی به ثروتمندان که در تورم قیمت املاک و دارایی های آن ها بالا رفته میلیون ها تومان پول داده است و عدم تعادل را با این سیستم اضافه تر می کند. برابری درامد هم غلط است برابری ثروت هم غلط است. ولی وقتی با ایجاد تورم پول چند نفر را که دارایی و ثروت دارند چند برابر می کنیم این نوعی رانت است که ما در اقتصاد توزیع می کنیم. رانت یارانه ارز ۴۲۰۰ تومانی بد است اما نه به این معنا که با منطقی دیگر رانت را از این گروه بگیریم و به گروهی دیگر بدهیم. رانت افزایش قیمت دارایی ها بسیار بالاتر از رانت ارز ۴۲۰۰ تومانی است. فرض ما این است که رانت بد است و ارز یارانه ای را تعطیل کنیم ولی این اصلاح نباید به قیمت گران شدن نرخ ها و ایجاد تورمی با این شدت تمام شود. این وضعیت برای اقتصاد کشور مشکل زا است. اساسا دولتی که نتواند با خلق ثروت که وظیفه او در اقتصاد است قادر به بهبود بخشیدن به زندگی فقرا نباشد با ایجاد رانت های دیگری سعی می کند ظاهرا وضع فقرا را بهتر کند ولی عاقبت وضع فقرا را بدتر می کند. در ۱۲ سال اخیر می بینیم که همین اتفاق افتاده است و با همین شیوه افزایش قیمت و ایجاد تورم و دادن یارانه جز افزایش فقر فقرا هیچ اتفاق دیگری در جامعه نمی افتد.
اینکه غلات گران شده بهانه و توجیه است
وی در پاسخ به این سوال که گفته می شود جنگ اوکراین بر بازار های غلات در تمام جهان تاثیر داشته این وضعیت چقدر بر گرانی مواد غذایی در ایران تاثیر دارد؟ اظهار داشت: اصلا ربطی ندارد. ما می خواهیم ارز ۴۲۰۰ تومانی را به ارز مثلا ۲۳۰۰۰ تومانی تبدیل کنیم. اینکه غلات گران شده بهانه و توجیه است. استدلالی در این رابطه وجود ندارد. به ازای کل آرد و نانی که در کشور مصرف میشود به اندازه این مقدار، ما غله در کشور تولیدمی کنیم. ممکن است دو تا سه میلیون تن آن هم وقتی خشکسالی بشود کم تولید کنیم، آن هم میتوانیم بگوییم مسئولان آرد ماکارونی و کیک را خودتان بیاورید. اما ما تولید داخل را استفاده می کنیم و به دلار هم ربطی ندارد حالا ما می گوییم دلار ۴۲۰۰ تومانی که به آنها میدهیم می کنیم ۲۳۰۰۰ تومان، اختلاف دلار را میخواهیم در بودجه دولت وارد کنیم. حالا اگر دولت استطاعت داشت ۱۰ میلیارد دلار به اینها می دهد، اگر نداشت ۸ میلیارد دلار به اینها می دهد. اتفاقی نمیخواهد بیفتد! دولت می خواهد دلار تبدیل به ریال را گران تر کند و ربطی به آن طرف ندارد! اگر وارد کننده دوست داشت می رود از اوکراین و روسیه می آورد یا از جای دیگری که ارزان تر است می آورد، این که گران شده ربطی به بودجه دولت ندارد. دولت ارز ۴۲۰۰ تومانی را گران می کند و می گوید ۲۳ هزار تومان یا ارز بازاری و نیمایی و غیره… دولت امروز کار دیگری می کند.
عزتی تصریح کرد: کسی که وارد می کند گرانتر میفروشد. همه اینها را دولت وارد نمی کند. وارد کننده می تواند کنجاله را به مرغدار بدهد یا ندهد. اصلا مرغداری ها خودشان تعاونی بزنند و خودشان واردات بکنند اما وقتی به دولت مراجعه میکند به دولت می گوید ارز می خواهم و دولت می گوید ۲۳ هزار تومان به حساب بریزید نه ۴۲۰۰ تومان، این مابهالتفاوت به حساب دولت می رود. دولت بودجه خودش را تنظیم می کند نه اینکه به فکر این باشد که مسئول واردات همه این کالاها است خود شرکت ها وارد می کنند. بله دولت دخالت کرده و خودش را وسط انداخته و میگوید من وارد میکنم که نباید وارد کند. الان عمده اینها را بخش خصوصی وارد می کند. بخش خصوصی که دلار گرانتر می گیرد به مردم گران می فروشد. الان مشکل این نیست که آنجا گران شده، از اول که گران شده همین وضعیت را دارد. دولت هر جا بگوید من نرخ ارز را بالا میبرم محصولی که با آن قیمت میخواهد وارد بازار شود و وارد چرخه زندگی و مصرف مردم شود، به همان تناسب نرخ ارز گران میشود. حالا اگر در دنیا گران تر شود آن هم گرانی اضافه تری است که دولت اختلاف ارز ۴۲۰۰ تومانی و ارز نیمایی و ارز بازار آزاد، همان مبلغی است که در جیب دولت میرود و ربطی به گران شدن کالا در خارج ندارد. آن گران شدن اضافه تر از جیب مصرفکننده می رود به حساب خارجی ها یا آن کسی که گرانتر میفروشد. فقط ۱۰میلیارد دلار میشود ۱۲ میلیارد دلار واردات ولی دولت به جای ۱۰ میلیارد دلار ۱۲ میلیارد دلار پول از مردم به ریال ۴۲۰۰ تومانی می گیرد که می شود بیست و چند هزار تومان.
منطق درست این است که همه قیمت ها متناسب با هم گران شود
این استاد دانشگاه در مورد اینکه برخی عنوان میکنند که ممکن است سوخت هم این اتفاق را تجربه کند. آیا ممکن است این برنامه در دستور کار دولت باشد؟ گفت: منطق درست این است که همه قیمت ها متناسب با هم گران شود. اگر ما یک قیمت را اضافه می کنیم، مثلاً فرض کنید بگوییم این قیمت روغن و آرد و گندم و لبنیات و مرغ و تخم مرغ و گوشت اضافه شود و اعلام بکنیم که اضافه می شود و این قیمتها عدم تناسب پیدا می کنند چون دامدار ممکن است وضع بهتری پیدا کند و کسی که سوخت را توزیع می کند وضعش بدتر شود. این به طور نسبی است. او یک درصدی از این سوخت را سود میبرد یا هزینه حمل و غیره اش گران می شود و آن دیگری درصدی از آن قیمت بالا را می برد. شما می دانید که در بازار تولید کننده اعلام میکنند که ۳۰ درصد می تواند ببرد حداکثر ۳۰ درصد تخم مرغ ۹۸ هزار تومانی خیلی بیشتر از تخم مرغ ۴۰ هزار تومانی است. اگر بخواهند ۱۰ درصد به هر کدام بدهند، ۱۰ درصد آن می شود ۱۰ هزار تومان ۱۰ درصد دیگری می شود چهار هزار تومان. اگر قیمتها به تناسبِ هم تغییر نکند، درآمد توزیع کننده و غیره هم نامتناسب می شود. هرچه مرغ و تخممرغ توزیع میکند سود بالاتر و درآمد بهتری پیدا میکند و هر چه آن یکی را توزیع می کند درآمدش بدتر میشود و عدم توازن ایجاد میشود و آنها فشار می آورند که قیمتهای خود را بالا ببرند و فشار می آورند را قیمت سوخت را هم ببرند بالا و جایگاه داران بنزین هم دوست دارند قیمت سوخت بالا برود و عدهای هم در دولت توجیه می کنند که بله این را ببریم بالا تا وضع دولت بهتر شود.
عدم توازن و تناسب قیمت ها در بازار اخلال ایجاد می کند
وی افزود: عدم توازن و تناسب قیمت ها در بازار اخلال ایجاد می کند. اگر دولت میخواهد چنین کاری بکند باید همه قیمتها را متناسب و متوازن بکند در سطح بین المللی و حداقل دست مزدها را متناسب بکند و این ها درست می شود. تا زمانی که قیمت یک چیز را ببرند بالا و دیگری را نبرند همین معضل در اقتصاد هست و عدم توازن ها وجود دارد. اگر همه چیز را با هم تناسب دهند آن وقت همه چیز به تناسب هم می تواند در اقتصاد برابری بکند و قطعا این دولت که نه بلکه هیچ دولت دیگری یک باره نمیتوانند این کار را بکند. برای جلوگیری از تبعاتش باید یک برنامه چند ساله داشته باشیم و حساب کنیم که کدام را بالا ببریم یا نبریم و هدف ما هم تامین بودجه دولت نباشد. هدف این باشد که تولید بهبود پیدا کند و مردم فقر خود را از افزایش تولید و درآمد در اقتصاد جبران بکنند. اگر چنین چیزی باشد برنامه با آن هدف حرکت می کند و می شود امیدوار بود که امروز اگر مردم ما تحت فشار قرار می گیرند بعد از چند سال وضعشان خوب می شود.