مومنی به گزارشهای رسمی بانک مرکزی اشاره کرد که در آنها آورده شده در فاصله 1370 تا 1402 تحت عنوان کنترل نرخ ارز، حدود 450 میلیارد دلار روانه بازار آزاد ارز شده و در همین دوره با لحاظ کردن سقوط قدرت خرید دلار قیمت ارز در ایران بیش از 30 هزار برابر شده است، گفت: ببینید این سنسورها چگونه کار می کند که همین اکنون عزیزان کفگیر خزانه شان به ته دیگ می خورد و اتفاقاتی می افتد و حسب روایت رسمی به طور تصادفی، نرخ ارز جهش پیدا می کند و بعد دوباره مجوز می گیرند از صندوق توسعه، منابع ارزی آزاد کنند. بعد می گویند ما در اقتصاد جنگی هم هستیم! کدام آدم عاقلی در اقتصاد جنگی خودش به دست خودش منابعش را این گونه هدر می دهد و بعد هم این گونه از آن نتیجه می گیرد!؟

تا درک مشترکی از منافع ملی نباشد، به هیچ وفاقی نمی رسیم

زمانی که درک مشترکی از منافع ملی نداریم، وفاق اسم رمز چیزهای دیگری می شود

این اقتصاددان با تاکید بر اینکه تصمیم گیری درباره سیاست صنعتی قبل از هر چیز یک تصمیم گیری سیاسی و ناظر بر حیطه اقتصاد سیاسی است، گفت: رئیس جمهور محترم شعاری با عنوان وفاق ملی مطرح کرده است، آنها که به او مشورت می دهند، نگفته اند که وفاق ملی زمانی موضوعیت پیدا می کند که ما درک مشترک از مفهوم منافع ملی داشته باشیم!؟ اگر ما درک مشترک از منافع ملی نداشته باشیم، روی چه مسائلی وفاق کنیم!؟ در این جا وفاق می شود اسم رمز چیزهای دیگری که هر چه هست اهل سیاست به ما بگویند. اما آنچه که یقینی است، این است که مطلقا از درون آن وفاق بیرون نخواهد آمد. چرا که شما لوازمش را ندارد. لازمه تعریف عملیاتی از منافع ملی این است که توزیع قدرت، ثروت، منزلت، صدا و اطلاعات عادلانه باشد. تا زمانی که ما در این پنج عرصه توزیع عادلانه نداشته باشیم، منافع ملی همراه با سوگیری تعریف می شود و کارهایی مباح می شود که از دریچه اندیشه توسعه دقیقا ضد منافع ملی است. اما می گوید چون من زورم بیشتر است، آن را انجام می دهم!

مومنی با بیان اینکه تا زمانی که برنامه عادلانه کردن این پنج مولفه را نداشته باشید، وقتی سند استراتژی توسعه صنعتی می نویسید، این سوگیری در انتخابها منعکس می شود، توضیح داد: با این کار مناسبات رانتی را تشدید می کنید و اسم آن را سند توسعه صنعتی می گذارید و انحطاط را در کشور افزایش می دهید.

در 35 سال گذشته تمام جهت گیری های کلیدی در حیطه اقتصاد با شکست روبرو شده

وی با بیان اینکه اکنون مسابقه سند نویسی میان دولتها برقرار است و حتی یک دولت دوبار سند استراتژی توسعه صنعتی نوشت، افزود: در طی 35 ساله گذشته تمام جهت گیری های کلیدی اتخاذ شده در حیطه اقتصاد با شکست روبرو شده و ما اکنون یکی از مصادیق اتم و اکمل شکست سیاست گذاری هستیم. در هر زمینه این که سیستم حیثیت بیشتری خرج کرده، گستره و عمق شکست بیشتر بوده است. چه اتفاقی باید بیفتد تا چرت عزیزان پاره شود!؟ استراتژی توسعه صنعتی امر خطیری است و مرگ و زندگی ما را تحت تاثیر قرار می دهد.

مومنی تاکید کرد: سیاست صنعتی یک امر صرفا داخلی هم نیست، یعنی باید قابلیتهایی برای شناخت مناسبات قدرت و ثروت در مقیاس جهان داشته باشید. در نگارش سیاست صنعتی راهگشا، برای ایران که در تاریخش چهارراه حوادث بوده است، شناخت عمیق آنچه که اطرافش و دنیا می گذرد حکایت مرگ و زندگی است. در حالی که یک گزارش پیوست درباره اینکه در منطقه ما و در دنیا چه خبر است در این اسناد نمی بینید! چون همه چیز نمایشی و بزن برویی است و در این بین مسابقه این است که چه کسی زودتر سند رو کند و دیگر کسی به کیفیتش کاری ندارد، چون بنا هم بر اجرا نیست! اگر پیوستهای با کیفیت کارشناسی تحولات اخبار دنیا و منطقه نداشته باشیم، محال است بتوانیم سیاست صنعتی قابل اجرا بنویسیم.

وی ادامه داد: دور قبل که ترامپ بر سر کار آمد، برآورد شده که حدود 20 میلیارد دلار رشوه به اطرافیان ترامپ داده شد تا اولین سفر خارجی ترامپ به عربستان باشد. وقتی او به عربستان رفت 500 میلیارد دلار قرارداد بستند، که حدود 150 میلیارد دلار نظامی و 350 میلیارد دلار اقتصادی بود. با کمال تاسف در ایران حداکثر اشاراتی به آن 150 میلیارد دلار شد. کاش یک شیر پاک خورده ای آن 350 میلیارد دلار را زیر ذره بین بگذارد. آنچه که من در حد دسترسی محدودم توانستم پیدا کنم نشان داد بیش از دو، سوم آن بر کانونهایی تمرکز دارد که در اقتصاد سیاسی کنونی ایران پتانسیل ارز آوری برای کشور دارد. یک مقام دارای مسئولیت راهبردی یک بار اشاره نکرد که نسبت آن قراردادها با آنچه ما می کنیم چیست!؟ آینده نگری پیش کش!

نگاه ما به مناطق مرزی مان، شبه نظامی و امنیتی است

به گفته رئیس موسسه مطالعات دین و اقتصاد؛ در 20 سال گذشته حدود 1500 میلیارد دلار فقط سلاح به کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس فروخته شده است. نسبت این واقعیت ها با امنیت ملی ایران چیست!؟ هنوز هم در چارچوب استانداردهای چند صد سال پیش، نگاه ما به مناطق مرزی مان نگاه شبه نظامی و امنیتی است و اجازه نمی دهیم باب توسعه در آن مناطق باز شود. سیاست صنعتی باید تمام اینها را زیر ذره بین قرار دهد و اقتضائاتش را فهم کند.

غفلتی بزرگ از راهبرد منازعه هژمونیک قدرتها در برابر ایران

مومنی به اقتضائات بین المللی تدوین سیاست صنعتی در ایران اشاره کرد و یادآورشد : در طی 250 سال گذشته، هر بار که میان قدرتهای بزرگ، منازعه هژمونیک برقرار بوده، طرفین آن بر اینکه ایران نباید سر بلند کند توافق داشتند. اما این تاریخ را نادیده می گیرند و به این یکی و آن یکی امتیازاتی می دهند که ما را در برابر آن سومی مصون کند!

باید عظمت اندیشه ای راهبرد موازنه عدمی مصدق و مدرس را درنظر گرفت

وی با اشاره به توافق روسیه و انگلیس علیه ایران بعد از انقلاب مشروطه برای تقسیم ایران، با تاکید بر اینکه نمی توان اقتضائات این منازعه هژمونیک را ندید و سیاست صنعتی نوشت، گفت: باید عظمت اندیشه ای مستتر در راهبرد موازنه عدمی محمد مصدق و سید حسن مدرس را درنظر گرفت و اینکه یکی شهید و دیگری به حصر گرفتار شد، به این دلیل بود که اقتضائات زمانه را فهمیده بودند. استراتژی موازنه عدمی در اساس متکی به بنیه تولید فناورانه است. تنها وقتی که قابلیتهای تولید فناورانه مان را بالا ببریم، می توانیم در منازعه هژمونیک با آبرومندی باقی بمانیم.

این عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی ضمن اشاره به بخشهایی از کتاب «اختناق ایران» نوشته مورگان شوستر درباره راهبرد مشترک قدرتهای بزرگ علیه ایران با عنوان «عقیم سازی حکومت در ایران» اظهارداشت: عنصر مشترک در تمام تهاجمهای نظامی به ایران، کودتاهای سامان داده شده و تحریمها این است که نباید بنیه تولیدی ایران ارتقا پیدا کند. بنابراین یکی از ستونهای اصلی سیاست صنعتی ایران، لحاظ کردن این مساله است. اما با کمال تاسف ما ردی در هیچ کدام  از اسناد و مباحثی که وجود دارد در این رابطه مشاهده نمی کنیم.

مومنی با بیان اینکه کودتای 28 مرداد برای ایران درسهای بزرگی دارد و استراتژی عقیم سازی حکومت این است که ایران را بلاتکیف نگه دارند، افزود: احمد اشرف با بررسی موجهای اول و دوم انقلاب صنعتی عنوان کرد الگوی رفتاری ایران، رشد اقتصادی در شرایط نیمه استعماری است. نیمه استعماری به این معنا است که بلاتکلیف هستیم، نه مستعمره و نه مستقل باشد. در عین حال از یک جهاتی هم مستعمره است و هم مستقل. نکته کلیدی اش این است که هزینه هر دو را می پردازید، اما نمی توانید از دستاوردهایش استفاده کنید.

هر اندیشه ای که خیری برای کشور ایجاد کند را به چپ متهم می کنند

این اقتصاددان با تاکید بر اینکه اسناد متعددی وجود دارد که از ابتدا قصد داشتند به هر شکل ممکن مصدق را برکنار کنند، گفت: راهبردی که طراحی کردند این بود که مردم را منفعل کردند. کتاب گازیوروفسکی را با عنوان «سیاست خارجی آمریکا و شاه» را بخوانید. به خوبی اسناد را آورده است. برخی اقشار را از چپ ترساندند و گفتند مصدق آدم خوبی است اما اگر بماند، چپ ها در ایران همه کاره می شوند. چرا می گویند مطهری و بهشتی چپ بود!؟ همه اینها حساب و کتاب دارد. اینکه ما می خواهیم خودمان را به ندانستن بزنیم، مشکل ما است. هر اندیشه ای که بخواهد از آن خیری برای کشور ایجاد شود را به چپ متهم می کنند.

مومنی با انتقاد از اینکه برخی می گویند هر کس بحث از نهادگرایی کرد در چارچوب اندیشه چپ است، این مسیر را در راستای کودتای 28 مرداد دانست و گفت: تا زمانی که ما دچار کژکارکردی هستیم، محال است ایران روی خوش ببینید. این ساختار نهادی به صورت نظام وار، پشت به تولیدفناورانه و رو به ترویج رانت، ربا، فساد و نابرابریهای ناموجه و وابستگی های عمق یافته ذلت آور به دنیای خارج است.

شاقول اصلی کیفیت نهادی، نحوه روبروشدنش با تولید فناورانه است

وی با تاکید بر اینکه شاقول اصلی کیفیت نهادی، نحوه روبروشدنش با تولید فناورانه است، توضیح داد: در دوره شوک کرونا تولید صنعتی، ضربه گیر کل سیستم بود، اما از 1397 تا امروز هر شوکی به اقتصاد ایران وارد شده به هم ریختگی و رشد منفی بخش صنعت دو برابر رشد منفی کل اقتصاد بوده است. اگر حساب و کتابی بود باید این را زیر ذره بین می گذاشتیم تا ببینیم این همه حرف از توان رقابت و مقاومت که می شود، در واقع ما با خودمان چه می کنیم. ما مناسباتی ایجاد کردیم که طرف می گوید اگر مصرفهای لوکست را افزایش دهی، توان رقابت تولیدی ات افزایش پیدا می کند و کل سیستم هم در خدمت این ایده قرار گرفته است! خدا می داند که مضحک تر و مشکوک تر و پرفسادتر و ضدملی تر از این عبارت نمی توان چیزی پیدا کرد. ببینید چه کسانی این عبارات را بر زبان جاری می کنند و به گونه ای هم حرف می زنند که گویا امروز ایران متولد شده است!؟ آیا از زمان نخستین موج انقلاب صنعتی تا کنون جز این بوده که ما می خواستیم از طریق مصارف لوکس توان رقابتی مان را بالا ببریم و نتایجش را نمی دانید که دوباره از این حرفها می شنویم!؟

 این استاد اقتصاد با تاکید بر اینکه حیاتی ترین مساله در ماجرای استراتژی توسعه صنعتی، انتخابهای استراتژیک است، تصریح کرد: تولید فناورانه یک تصمیم بلندمدت است و به تضمین های بلندمدت نیاز دارد، نباید ثبات اقتصاد کلان را دچار آشفتگی کرد. سه گروه گزارش ملی درباره فضای کسب و کار در ایران منتشر می شود، هر سه آنها می گویند بزرگترین تهدید علیه تولید در ایران، بی ثباتی در اقتصاد کلان است.

به اسم عدالت به قیمتهای کلیدی شوک وارد می کنند

مومنی گفت: از دوره احمدی نژاد تا امروز هر دولتی روی کار آمده ، به قیمتهای کلیدی شوک وارد می کند و می گوید می خواهم عدالت برقرار کنم. این جزء الفبا است که می گویند سیاستهای تورم زا، ضدعادلانه ترین سیاست اقتصادی قابل تصور است و ببینید این چه طنز تلخی است. کسی که تولید فناورانه می خواهد نباید دائما فضای سیاست و اقتصاد را متشنج کند. اگر واقعا دستگاه های رسمی ما از ظرفیت و مجوز برخوردار بودند باید قبل از تدوین سیاست صنعتی، ابتدا گزارش درباره وضعیت امنیت حقوق مالکیت در ایران از آنها مطالبه می شد.

اگر به مشارکت مردم تن داده نشود، دست نشاندگی سرنوشت محتوم خواهد بود

این استاد دانشگاه با تاکید بر اینکه گام نخست برای حرکت به سمت توسعه صنعتی این است که باید هزینه فرصت مفت خوارگی را بالا برد، مشارکت مردم در سرنوشت سیاسی و اقتصادی شان را دیگر لازمه توسعه صنعتی برشمرد و تصریح کرد: اگر به مشارکت مردم تن داده نشود، دریوزگی خارجی ها و دست نشاندگی سرنوشت محتوم خواهد بود. این تجربه تاریخی ما است.

سندنویسی تبدیل به مناسک شده و مبنای عمل و تحقق دستاورد نیست

وی با تاکید بر ضرورت ایجاد هماهنگی میان دستگاه ها، وزیران و معاونان درباره سیاستها با بیان اینکه سندنویسی در ایران تبدیل به مناسک شده و مبنای عمل و تحقق دستاورد نیست و ما با بحران هماهنگی روبرو هستیم، اظهارداشت: تا کنون در ایران نشنیده ایم که یک وزیر به دلیل عدم تحقق وعده هایش مواخده شود. پشت کردن به تولید فناورانه، شما را دچار از کارکرد افتادگی سیستمی می کند. بنابراین اگر ما یک گزارش آسیب شناختی از این نداشته باشیم که به صورت شفاف همه وجوه هزینه ها و خسارتهایی که نظام ملی پرداخت می کند را درنظر نگیرد ، نمی توانید سند بایسته بنویسیم.

باید برنامه ملی مبارزه با فساد به صورت پیش گیرنده طراحی کرد

مومنی با بیان اینکه باید یک برنامه ملی مبارزه با فساد به صورت پیش گیرنده طراحی کرد و اگر کسی سند توسعه صنعتی نوشت و درباره فساد حرفی نزد، نشان می دهد درکی از توسعه صنعتی ندارد؛ چرا که در مناسبات پرفساد محال است که انگیزه های ریشه دار تولید صنعتی پدیدار شود، گفت: یک رکن سیاست صنعتی این است که باید تکلیف مشارکت مردم در سرنوشت اقتصادی شان را روشن کرده باشد. هیچ کشوری در دو قرن گذشته به توسعه دست پیدا نکرده، مگر اینکه ابتدا استفاده کارآمد از ظرفیتهای منابع انسانی خود را حداکثر کرده باشد.

رئیس موسسه مطالعات دین و اقتصاد اظهارداشت: هر کس گفت چند ماهه یک سیاست صنعتی می نویسد، یقین بدانید درک او از اقتضائات سیاست صنعتی درکی نابایسته است، ولو اینکه در قله حسن نیت هم باشد. هر کس که فکر کرد می تواند درباره حرفی نزند و نام توزیع قدرت، ثروت، منزلت و اطلاعات و صدا حرفی نزند و اسم آن را استراتژی توسعه صنعتی یا سیاست صنعتی بگذارد ، درک بایسته ای از وجوه اقتصاد سیاسی صنعتی شدن ندارد. هر کس که درکش را از شناخت نظم حاکم بر جهان و ملاحظه های منطقه ای آن و منازعه های هژمونیک روشن نکرده بود و دلالتهای به صفر رسیدن نیاز امریکا به نفت خاورمیانه از 2017 را بررسی نکرد، نمی تواند سیاست صنعتی بنویسد. سیاست صنعتی، انشا نیست. سیاستی که مشارکت وزارتخانه های علوم، آموزش و پرورش ، وزارت کار، نیرو و جهاد کشاورزی را نداشته باشد، سند سیاست صنعتی نیست.

حکومت را از کارهای شتاب زده و بی کیفیت پرهیز دهیم

مومنی گفت: هر کس که دلسوز ایران باشد، باید کمک کند که حکومت را از کارهای شتاب زده و بی کیفیتی که در آن صرف اینکه سندی منتشر شود و ما نمایشی بدهیم، پرهیز دهیم. این بازی کردن خطرناک با سرنوشت کشور در یک حیطه بسیار تعیین کننده است.

اگر رو به هدف داشته باشیم، قطعا می رسیم

وی با تاکید بر اینکه اگر رو به هدف داشته باشیم، قطعا می رسیم، افزود: آن فرایندی که آمریکا توانست از دورهای باطل توسعه نیافتگی بیرون بیاید و به معنای مدرنش صنعتی شود، در قرن هجدهم 200 سال طول کشید. این مسیر برای آمریکا در قرن نوزدهم 100 سال طول کشید. این مسیر برای شرق آسیایی ها در قرن بیستم برای شرق آسیایی ها کمتر از 40 سال طول کشید و برآورد شده این مسیر در قرن بیست و یکم زیر ربع قرن قابل حصول است. یعنی تنها کافی است که ما رویمان را به هدف کنیم تا در یک نسل این دگرگونی بزرگ و خروج از دورهای باطل را عینیت یافته ببینیم. اینکه می گوییم در ساحت اندیشه عمیق باشید ، احاله به زمان طولانی نیست، بلکه این است که باید رو به هدف داشت.

منبع: جماران