لغو تحریم‌ها چه تاثیری بر اقتصاد ایران دارد؟ آیا وعده‌های مقامات عالی کشور محقق می‌شوند؟ لغو تحریم‌ها یک‌باره صورت می‌گیرد یا در یک بازه زمانی طولانی انجام می‌گیرد؟ این سوال‌ها و هزاران سوال مانند اینها، به‌تازگی و با خبرهای خوش هسته‌ای در ذهن هر ایرانی وجود دارد. در ادامه گفت‌وگویی در این زمینه با دکتر ابراهیم رزاقی، اقتصاددان و استاد بازنشسته دانشگاه داشتیم.
لغو تحریم‌ها چه تاثیری بر اقتصاد ایران دارد؟
اقتصاد ایران دارای شرایطی است که می‌توان گفت، به این دلیل کشور ما را تحریم کردند که ما ساختار اقتصادمان را به جای اینکه به سمت استقلال هدایت کنیم به سمت وابستگی برده‌ایم، در این راستا اقداماتی مانند تعدیل ساختاری را انجام دادیم که منجر به ادغام اقتصاد ایران با اقتصاد جهانی شد. ما مواد خام به خارجی‌ها فروختیم و کالاهای نهایی مورد نیاز کشور خود را از این کشور‌ها تامین کردیم، با پایین نگه داشتن نرخ دلار نیز زمینه را برای افزایش واردات و ضربه به تولید ملی فراهم آوردیم. در این شرایط ما از دو سو به خارجی‌ها وابسته هستیم که یکی به‌واسطه اینکه خریدار مواد خام از کشور ما هستند و از طرفی دیگر آنها مبدا ما برای تامین نیاز‌های اساسی کشور ما هستند. اگر این وضع وجود نداشت دیگر تحریم‌ها ضربه‌ای به اقتصاد کشور وارد نمی‌کرد.
علت آسیب‌های اقتصادی ناشی از اعمال تحریم‌ها چه بود؟
ما در این مدتی که تحریم‌ها علیه ما صورت گرفت چه کردیم تا اقتصادمان را از ضربه‌پذیری ناشی از تحریم‌ها در مصون داریم، که یکی از این فعالیت‌هایی که باید در این زمینه صورت می‌گرفت توجه و اهتمام به اقتصاد مقاومتی بود که متاسفانه اقدامات موثری در تامین اهداف این امر انجام نپذیرفت. ما زمینه را برای تکیه بر تولید داخلی فراهم نکردیم یا حداقل اقدامی درجهت جلوگیری از ورود کالاهای تجملی انجام ندادیم تا هزینه عرضه را کاهش دهیم. حالا این فضا را درنظر بگیرید که ما را تحریم کردند ما می‌توانستیم در این مدت تحریم‌ها، این شرایط را به یک فرصت طلایی برای نیل به استقلال اقتصادی، با ابزار جذب نیروها و سرمایه‌های داخلی تبدیل کنیم. به صراحت می‌توان گفت که این تحریم‌ها یک جنگ اقتصادی است، که اگر اقتصاد ما از استقلال برخوردار بود، پیروز این نبرد ما بودیم. حالا بگوییم که تحریم‌ها برداشته می‌شود اما چه زمانی؟ معلوم نیست. اما لغو تحریم‌ها تاثیری که در اقتصاد دارد این است که تنها بریز و بپاش‌ها افزایش پیدا می‌کنند، وابستگی بیشتر می‌شود، نرخ بیکاری بالا می‌رود، ثروت در دست ثروتمندان کماکان افزایش پیدا می‌کند و فقرا فقیرتر می‌شوند. در این شرایط دولت به‌جای اقدامات استقلال‌بخش که مطابق قانون اساسی و فرمایشات رهبری است، به اقداماتی دست زده است که می‌توان گفت همه چیز را منوط به رفع تحریم‌ها کرده است.
آیا این موضوع ریشه در مدیریت کلان اقتصادی ندارد؟
اقتصاد ایران در گذشته با نگاه لیبرالی مدیریت می‌شد. ما با دلار ارزان نفتی واردات هنگفتی را انجام داده‌ایم. این اقدامات تنها درجهت افزایش مصرف وابسته به واردات نقش‌آفرینی کرده‌اند. درست است که با لغو تحریم‌ها ورود کالاهای خارجی افزایش می‌یابد اما این شرایط مبین رفاه مردم کشور ما نیست، دیگر انگیزه‌ای برای تولیدکنندگان داخلی وجود ندارد و آنها به سمت فعالیت‌هایی می‌روند که سودآور باشند، حال این فعالیت‌ها بیشتر درجهت نابودی بنیه تولیدی کشور گام برمی‌دارند. چیزی که از توسعه در ذهن مسئولین ما وجود دارد، برخلاف دیدی که در کشورهای توسعه‌یافته وجود دارد، توسعه اقتصادی را در گرو افزایش توان تولیدی کشور نمی‌دانند و آن را امری وابسته به واردات تلقی می‌کنند.
دولت اعلام کرده تحریم‌ها فوری برداشته می‌شوند ؟
به نظر بنده خیر. مگر از ابتدا نیز صحبت‌هایی شبیه به این گفته نمی‌شد، این صحبت‌ها تنها خوراک مطبوعاتی دارند. لغو تحریم‌ها مگر یک روزه ممکن است؟ این امر در یک بازه 10 تا 15 ساله انجام خواهد پذیرفت.
بسیاری از کارشناسان معتقد هستند که لغو تحریم‌ها توام با ورود سرمایه‌های خارجی است، که خود این امر موجب افزایش قدرت تولیدی کشور می‌شود. اما آیا این سرمایه‌ها به سمت بخش مولد و تولیدی اقتصاد حرکت می‌کنند؟
من سوالی را مطرح می‌کنم؛ مگر در ایران ثروت کم است؟ نقدینگی بخش خصوصی در کشور ما بالغ بر 690 هزار میلیارد تومان است، این سرمایه عظیمی است، اما این سرمایه‌ها به سمت رونق تولیدات صنعتی و کشاورزی هدایت نمی‌شوند، در این شرایط چه انتظاری از سرمایه‌گذاران خارجی می‌رود تا در این بخش‌ها سرمایه‌گذاری کنند؟ آنها در زمینه‌هایی سرمایه‌گذاری می‌کنند تا مواد خام را به مواد نیمه‌خام تبدیل کنند و آماده صادرات کنند. اما اگر سرمایه‌گذاری‌ها به بخش‌هایی هدایت شوند که مواد نیمه خام را به کالاهای نهایی تبدیل شوند بسیار نیز موثر است، اما با توجه به سود کم این فعالیت‌ها سرمایه‌گذاری خارجی تمایلی به سرمایه‌گذاری در این زمینه‌ها ندارند.
منبع: آرمان