دکتر مصطفی شریف

جدیدترین اخبارها حاکی از این است که دولت در جریان افزایش قیمت برخی کالاهای مهم، تمایل دارد تا به افزایش قیمت کود شیمیایی نیز مبادرت ورزد. اقدامی که حتی بحث از آن نیز مورد اعتراض وزیر جهاد کشاورزی نیز قرار گرفته است. در ارتباط با آسیب­ها و آثار این رویداد بر اقتصاد کشور و بطور مشخص، اقتصاد کشاورزی، می­توان بسیار سخن گفت. اما در ابتدا باید خاطرنشان کرد که بنای دولت بر حمایت از کشاورزی بوده و این اقدامات در این جهت نیست. معمولا به این دلیل که بخش کشاورزی از بخش­هایی در هر اقتصاد به شمار می­آید که دچار عدم حتمیت و عدم امکان تخمین بازدهی است، در همه­دنیا مورد حمایت ویژه قرار دارد. امروز در اتحادیه­اروپا دیده می­شود که بیشترین حمایت­های ویژه­ی بخش­های اقتصادی پارلمان اروپا از کشاورزی است. در سایر کشورهای دنیا نیز وضع به همین منوال است. چه اینکه به دلیل بازده پایین سرمایه در بخش کشاورزی و همچنین نیاز کشورها به تامین خوراک مردم، این بخش به‌طور ویژه با دخالت دولت­ها حمایت می­شود. به این دلیل که کشاورزی با عواملی مواجه است که کنترل آن در دست فعالان بخش کشاورزی نیست. در همین ایام عید مشاهده شد که بسیاری از محصولات به دلیل سرمای ناگهانی فرو ریخت. ممکن است یک سیل و یا بیماری یک بخش کشاورزی کشور را طی یک ماه با مشکلات عظیمی مواجه کند. اما هرگز صنعت و تجارت با این موارد دست و پنجه نرم نمی­کند و عوامل مستقل از اراده­فعال اقتصادی در آن بخش­ها اندک است. اما در شرایط فعلی با افزایش قیمت گاز، بنزین و کود شیمیایی و مواد آفت‌کش، به صورت ناگهانی بار بیشتری بر دوش کشاورزان کشور قرار داده ایم. فشاری که از این ناحیه­روی بخش عمده­ای از کشاورزان کشور می­آید می­تواند به زودی روی تولید بخشی از محصولات، (از نظر کیفیت و کمیت) آثار بدی بگذارد. این جزو بدیهیات بخش کشاورزی ماست که سال­ها با روند افزایش قیمت مواجه بوده است.

چه اینکه در بحث کشاورزی، ما هرچقدر از سطح کشاورزی سنتی به سمت کشاورزی مکانیزه و امروزی بخواهیم حرکت کنیم، بیشتر نیاز به نهاده­های مدرن داریم. در گذشته مهمترین نهاد تولید در کشاورزی بذر و آب بود. اما اکنون علاوه بر وسائل مکانیزه کشت و برداشت، نیاز به انواع بذرهای اصلاح شده، برق، آب ، گاز و بنزین و گازوئیل است که در کنار کودهای شیمیایی و یا کمپوست طبیعی جدید و سایر مواد آفت کش حاصل از تولیدات پتروشیمی­ها، ایجاد شده است. در جریان موج افزایش قیمت­ها این بار بر خلاف کشاورزی سنتی، فشار قیمتی چند برابر می­شود و ممکن است انگیزه­کشاورزان را برای روی آوردن به سمت کشاورزی مدرن از بین ببرد. البته ممکن است از لحاظ واکنش­های اقتصادی و تصمیم­گیری ، مدتی در مقابل این روند مقاومت صورت گیرد. همیشه باید این نکته مدنظر سیاست­گذاران باشد که در شرایط حساس اقتصادی و نوسانات و تحولات هیجانی موجود در بازار و تولید، عوامل اقتصادی و افراد فعال، بطور دقیق شرایط اقتصادی و محیط خود را با سایر فعالان و عوامل اقتصادی مقایسه می­کنند و این مقایسه در زمینه­هایی مثل سرمایه­گذاری، امکانات رفاهی و دستمزد و... سرنوشت‌ساز است. فعالان بخش کشاورزی وقتی مشاهده کردند که این روند ادامه دارد، ممکن است کشاورزان شروع به مقایسه­وضعیت خود با شهر بکنند. کشاورزان و کارگران بخش کشاورزی همواره در تعیین سطح مطالبات اقتصادی و شرایط اقتصادی روستا، خود را با کارگران ساده­شهری مقایسه می­کنند. اگر حس کنند که حداقل شرایط رفاهی آنان در شرایطی بهتر از وضعیت اقتصادی و هزینه­های تولید کشاورزی است، سریعا مهاجرت به شهر را در دستور کار قرار می­دهند. درنتیجه می­توان گفت که روند رو به رشد مهاجرت روستائیان به شهر از نتایج عمده­افزایش قیمت نهاده­های تولید است. این تاثیر حتی می­تواند خود را در میان مدت نیز نشان دهد. 

منبع: آرمان