چین رکود را به اروپا و آمریکا هل داد

واحد پول ملی چین باز هم متأثر از سیاست‏های کلان اقتصادی این کشور با هدف تضمین افزایش صادرات و رشد اقتصادی چین راه کاهش را در پیش گرفت و از لحاظ ارزشی بیشترین سقوط خود را در دو دهه گذشته در برابر دلار آمریکا تجربه کرد. براین اساس بانک مرکزی چین دیروز با انتشار بیانیه‏ای اعلام کرد برای بهبود شرایط بانکی و تعیین نرخ تبادل ارزی بین «یوان» و «دلار» تصمیم گرفته است سامانه هم‌ترازی مرکزی را بهبود بخشد که البته این بهبود در راستای دستکاری در نرخ «یوان» در پیش گرفته شد. این اقدام صدای وزارت خزانه‏داری آمریکا را درآورد. این وزارتخانه در واکنش به کاهش ارزش واحد پول ملی چین برابر دلار اعلام کرده است که دولت پکن باید اصلاحات اقتصادی خود را بیشتر با هدف پاسخ‌گویی به تقاضای داخلی انجام و اجازه دهد ارزش یوان با آزادی بیشتری صورت بگیرد. این در حالی است که ارزش یوان از سال ۲۰۰۵ میلادی به این سو همواره در برابر دلار با افزایش همراه بود. بانک مرکزی چین اعلام کرد که کاهش ارزش یوان در برابر دلار در این هفته اولین کاهش در دو دهه اخیر با این شدت محسوب می‏شود و هر دلار که قبلا با٦,١١یوان معاوضه می‏شد، بعد از تضعیف آن با ٦.٢٢یوان مبادله شده است. این بانک همچنین اعلام کرده که تقاضا برای ارز نیز در این کاهش ارزشی یوان تأثیرگذار بوده است. با این همه برخی کارشناسان اقتصادی معتقدند که این اتفاق تعمدا از سوی دولت چین و به دنبال کاهش شدید صادرات این کشور صورت گرفته است و هدف از آن، کاهش بهای اقلام صادراتی چین در خارج و در نتیجه افزایش صادرات است تا شتاب رشد اقتصادی چین را که چند سالی است از رشد دورقمی خارج شده، افزایش دهد. این روزها بازار سهام و اوراق بهادار چین با رکودی جدی روبه‌روست و ذخیره ارزی این کشور هم در ماه گذشته میلادی بیش از ۴۰ میلیارد دلار کاهش داشته. این در شرایطی است که تجارت خارجی چین هم روند نزولی داشته و میزان صادرات این کشور در ماه گذشته به نسبت یک ماه قبل از آن ٨.٣درصد کمتر شده است. در پی کاهش غیرمنتظره ارزش یوان که به نگرانی درباره صادرات به چین دامن زد، بهای نفت روز سه‌شنبه در بازار نیویورک به پایین‌ترین سطح در بیش از شش سال اخیر رسید. به‌گزارش فرانس ۲۴، در بازار معاملات نیویورک (نایمکس) قیمت هر بشکه نفت وست‌تگزاس اینترمدیت برای تحویل در ماه سپتامبر با کاهش یک‌دلار و ۸۸ سنت به ۴۳ دلار و هشت سنت رسید که پایین‏ترین سطح بعد از مارس ۲۰۰۹ است. «تیم اوانز»، تحلیلگر بازار نفت اعلام کرد تصمیم چین برای کاهش ارزش یوان تهدیدی برای واردات نفت این دومین کشور بزرگ مصرف‏کننده نفت جهان بعد از آمریکا تلقی می‏شود. برای بررسی این موضوع، وحید شقاقی‌شهری، اقتصاددان و عضو بنیاد نخبگان به «شرق» گفته چین قصد دارد برای کسب رتبه نخست اقتصادی جهان، شتاب رشد اقتصادی خود را افزایش داده و پروژه فقرزدایی خود را دوباره پیگیری کند. 

‌ ارزش یوان در برابر دلار دوباره به نحو چشمگیری کاهش یافته و اقتصاد جهان را تحت‌تأثیر قرار داده است. این امر در کنار کاهش رشد اقتصادی و ذخیره ارزی چین و... از چه زمان آغاز شده و علت آن چیست؟ 
درحال‌حاضر کشورهای جهان شرایط خاصی را تجربه می‌کنند؛ برای مثال اقتصاد ژاپن حدود ١٠سال است که وارد رکود بزرگی شده و پیش‏بینی‏ها نشان می‌دهد اگر این کشور نتواند بدهی‏های خارجی خود را سروسامان دهد، در میان‏مدت وارد شرایط بحرانی، شبیه بحران یونان خواهد شد و کل اقتصاد جهان را نیز تحت‌ تأثیر قرار می‌دهد. اکنون شاخص بدهی نسبت به تولید ناخالص داخلی ژاپن ٢٦٠ درصد است؛ درحالی‌که این شاخص بدهی نسبت به تولید ناخالص داخلی یونان ١٣٠ درصد است. وقتی سومین ابرقدرت جهان وارد رکود سنگین شده و عمده کشورهای جهان نیز در این رکود شریک‏اند، انتظار می‌رود این رکود به‌زودی به اقتصاد چین نیز سرایت کند، چنانکه رشد اقتصادی چین که سال‏ها دورقمی بود با افت دودرصدی اکنون به ٧,٥ درصد تقلیل یافته که خود متأثر از رکود حاکم بر اقتصاد جهان است. از سویی ظرفیت بالقوه چینی‏ها برای ثبات رشد اقتصادی نیز پایین آمده است؛ به عبارتی یک کشور تا اندازه‏ای می‌تواند مدام رشد اقتصادی داشته باشد. همچنین جنگ نرخ ارزی میان چین و آمریکا از گذشته بوده و همواره آمریکایی‌ها به چین فشار می‏آوردند که نرخ یوان را واقعی کند، اما چین همیشه با کاهش ارزش پول ملی‌اش به نفع صادرات خود عمل می‌کرد. در شش سال اخیر، چین برای عادلانه‌کردن ارزش پول ملی خود اقدام به تقویت ارزش یوان کرده بود، اما با افت رشد اقتصادی این کشور چینی‏ها تصمیم گرفتند باز هم شگرد کاهش ارزش پول ملی را در پیش گیرند تا موجب رونق اقتصادی این کشور شوند. هدف چینی‏ها رسیدن به رتبه نخست اقتصادی جهان در میان‏مدت است. تولید ناخالص ملی این کشور حدود هشت هزار میلیارد دلار است، از طرفی تولید ناخالص داخلی آمریکا حدود ١٧ هزار میلیارد دلار تخمین زده می‌شود، اما قدرت برابری خرید این فاصله، اکنون کم شده است. اگر چینی‏ها بتوانند همین رشد اقتصادی بالا را حفظ کنند، می‌توانند از آمریکا جلو بزنند. به این خاطر آمریکا بارها بیان کرده بود، پایین نگه‌داشتن ارزش پول ملی چین، سبب می‌شود کالاهای چین برای مصرف‏کننده آمریکایی ارزان‏تر تمام شود و قدرت رقابت بنگاه‌های اقتصادی آمریکایی و سایر کشورهای جهان کاهش ‏یابد، بنابراین به چین فشار آوردند تا ارزش یوان را واقعی کنند که البته پس از چند سال چین به روند سابق خود بازگشت. این اقدام چین مبنی بر کاهش ارزش پول ملی به نفع چین و به ضرر کشور‏های رقیب خواهد بود، اما چین دوباره این اقدام را با هدف تضمین رشد اقتصادی بالا و رشد تجارت خارجی برای خود در پیش گرفته است و به این خاطر باید در سال آینده انتظار رشد ٩ تا ١٠درصدی را برای اقتصاد چین داشته باشیم. رشد اقتصاد چین طبیعتا بازار سهام و سایر بازار‏های این کشور را از رکود فعلی خارج خواهد کرد. 
‌ روندی که چین در پیش گرفته ادامه‏دار خواهد بود؟ 
این جنگ ارزی سال‏هاست وجود دارد و تا چین به هدف مورد نظر خود که کسب رتبه اول در اقتصاد جهان است، دست نیابد، دست از این اقدام برنخواهد داشت. آنها به‌درستی می‌دانند با این اقدام نه‌تنها هزینه تولید خود را کاهش می‌دهند که به نفع صادرات این کشور تمام می‌شود، بلکه جلوی واردات به این کشور را نیز خواهند گرفت. اگر بخواهیم نگاهی قیاسی به این اقدام چین داشته باشیم، می‌توانیم به این مسئله اشاره کنیم زمانی‏که نرخ ارز از ١٢٠٠ تومان به یکباره به سه هزار تومان افزایش یافت، اگر تولیدکننده واقعی در کشور وجود داشت از این اقدام می‌توانست به نفع خود بهره‏برداری کند، چراکه با این اقدام می‌توانست هزینه صادراتی خود را کاهش دهد و راحت‏تر به این هدف دست یابد. 
‌ کشور دیگری جز چین تاکنون توانسته از این ابزار برای پیشبرد اهداف خود به منظور رشد اقتصادی بیشتر بهره‏برداری کند؟ ß
هر کشوری نمی‌تواند به‌راحتی از این ابزار استفاده کند. استفاده از این ابزار برای کشورهایی که تنوع در صادرات غیرنفتی ندارند، مفید نخواهد بود. این سیاست که در دهه ٩٠ برای کشورهای درحال‌توسعه از سوی بانک جهانی و صندوق بین‏المللی پول با عنوان «بسته بهبود تراز پرداخت‏ها و سیاست‌های تعدیل اقتصادی» ارائه شده بود، بر این مبنا ارائه شد که کشورهای درحال‌توسعه برای رونق تجارت خارجی خود، ارزش پول ملی خود را کاهش دهند. در این راستا برخی کشورها، مانند چین که اقتصادشان صادرات‏محور بود، سود کردند، اما در مقابل کشورهایی مانند ایران که صادرات تک‏محصولی دارند، دچار ضرر شدند. صادرات ایران نفتی است و قیمت نفت نیز بر مبنای دلار است و با نوسانات ریال تحت تأثیر قرار نمی‏گیرد. نوسان قیمت دلار در ایران از ١٢٠٠ تومان به سه ‏هزار تومان و کاهش شدید ارزش ریال اگر در کشوری صادرات‏محور رخ می‌داد، منجر به رشد شدید صادرات می‌شد، اما این اتفاق در ایران تأثیرگذار نبود. 
‌ این اقدام چین، چه تأثیری روی صادرات این کشور به ایران خواهد گذاشت؟ 
با کاهش ارزش پول ملی چین، عملا هزینه خرید برای ایرانی‏ها کاهش می‏یابد و به‌عبارتی کالاهای چینی در ایران ارزان‏تر می‌شود و اگر دولت نتواند در مقابل واردات برنامه‏ای داشته باشد، این اقدام در خلاف جهت سیاست‌های اقتصاد مقاومتی می‌تواند ضربه به تولید ملی وارد کند. این نکته حائز اهمیت است که اکنون ٢٠ تا ٢٥ درصد از واردات ایران از چین صورت می‏گیرد و با فاصله رتبه بعدی به امارات و آلمان تعلق دارد. به این علت هرگونه نوسان ارزی در چین می‌تواند واردات ایران را تحت‏الشعاع قرار دهد. 
‌ چه اتفاقی برای صادرات ایران به چین خواهد افتاد؟ 
طبیعتا این اقدام موجب می‌شود واردات به چین گران‏تر تمام شده و به این خاطر، جلوی واردات به چین گرفته خواهد شد، بنابراین صادرات از ایران به چین به نفع ما نخواهد بود. 
‌ این سیاست اقتصادی چه تأثیری روی زندگی مردم در چین خواهد گذاشت؟
بحران مالی ٢٠٠٨ فقط مختص آمریکا نبود و به کشورهای آسیای جنوب شرقی نیز تسری پیدا کرد. حاصل این بحران، بیکاری ٣٠میلیون‌نفر در چین بود. از سوی دیگر رکود بازار سهام و کاهش شتاب رشد اقتصادی چین باعث شد تا نرخ بیکاری در این اقتصاد افزایش پیدا کند. طبیعتا تصمیم کاهش ارزش پول ملی بر رشد اقتصادی این کشور تأثیر مثبت خواهد گذاشت و هرچه شتاب رشد اقتصادی بیشتر شود، رونق اقتصادی ایجاد شده و در نهایت منجر به کاهش نرخ بیکاری چین خواهد شد. چینی‏ها تمام تلاش خود را می‏کنند تا نرخ رشد اقتصادی خود را به بالای ١٠درصد برسانند که اگر این مسیر را دنبال کنند، می‏توانند پروژه فقرزدایی خود را دنبال کنند.
‌ با کاهش ارزش یوان در برابر دلار در روز گذشته، بازار جهانی نفت یکباره به پایین‏ترین سطح خود در شش سال اخیر رسید. به گفته تحلیلگران بازار نفت، تصمیم چین برای کاهش ارزش یوان تهدیدی برای واردات نفت دومین کشور بزرگ مصرف‏کننده نفت جهان بعد از آمریکا تلقی می‏شود که قاعدتا قیمت جهانی نفت را تحت‌تأثیر قرار می‏دهد. به این ترتیب پیش‏بینی شما از آینده قیمت نفت چیست؟
قیمت جهانی نفت تابع دو مؤلفه سیاسی و اقتصادی است. اکنون رشد اقتصادی چین کاهش یافته. هرچقدر رکود در اقتصاد کشورها از جمله چین بیشتر شود طبیعتا تقاضای نفت پایین می‏آید و هرچقدر تقاضا پایین بیاید، قیمت نفت نیز کاهش می‏یابد. کاهش ارزش پول ملی با هدف افزایش رشد اقتصادی چین باعث می‏شود اقتصاد این کشور از رکود خارج شود و رشد اقتصادی بالا را تجربه کند. با کاهش ارزش پول ملی چین، صادرات این کشور افزایش می‏یابد و اقتصاد چین دوباره رونق می‏یابد. بر این اساس هرچقدر رونق و رشد اقتصادی این کشور بیشتر شود، تقاضای نفت افزایش می‏یابد و به این ترتیب قیمت نفت نیز در آینده با افزایش روبه‌رو خواهد شد. البته در مقابل آن به علت افزایش هزینه واردات به این کشور، هزینه تمام‌شده برای دیگر کشورها افزایش می‏یابد و این امر منجر به افت واردات به چین خواهد شد و کاهش قیمت نفت در روز گذشته نیز به این سبب رخ داده است. این مسئله را باید مدنظر قرار داد که همواره تبعات واردات از صادرات در اقتصاد زودتر نمود پیدا می‏کند. همراهی این اتفاق با صدور دستور افزایش ٥٠٠هزار بشکه‏ای تولید نفت موجب کاهش قیمت نفت شد که به دلیل این رخداد می‏توانیم انتظار کاهش دو تا سه درصدی قیمت نفت را فقط به علت افزایش تولید نفت ایران داشته باشیم، اما نباید نادیده گرفت که هرچه نااطمینانی در حوزه‏های نفت‏خیز بیشتر شود، قیمت نفت نیز با افزایش روبه‌رو خواهد شد و افزایش تقاضای نفت در چین نیز قیمت نفت را با افزایش روبه‌رو خواهد کرد. البته نباید نقش عوامل دیگر را روی قیمت نفت نادیده گرفت. اگر تمامی عوامل دیگر ثابت باشند، تنها این عامل موجب افزایش قیمت نفت خواهد شد.  

منبع: شرق