امروز بیکاری تجربه تلخ اقتصاد ایران است و اشتغال آرزویی که به نظر می‌رسد تن به واقعیت نمی‌دهد. موضوع بیکاری طی چند سال اخیر به یکی از مهم‌ترین چالش‌های کشور تبدیل شده و هم‌اکنون کشور در این خصوص دارای انباشت تقاضا برای کار است. حسن طایی، معاون توسعه کارآفرینی و اشتغال وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی معتقد است که «جریان عرضه نیروی کار بیش از جریان شغلی است که دولت ایجاد می‌کند». تاکنون همه دولت‌ها با معضل بیکاری، افزایش آن و هجوم جمعیت میلیونی جوانان به بازار کار رو به رو بوده‌اند. البته وضعیت بیکاری در دولت گذشته در وضعیت بدتری قرار داشت. گویا مسئولان دولت یازدهم دغدغه بیشتری نسبت به معضل بیکاری و ایجاد اشتغال در کشور دارند و به‌دنبال حل این مشکل هستند. اما کسی منکر پیشی گرفتن عرضه نیروی کار از ایجاد اشتغال نیست.

همچنین مقامات وزارت کار اعلام کرده‌اند به‌زودی ۵ میلیون و ۳۰۰ هزار کارجوی فارغ‌التحصیل دانشگاهی راهی بازار کار خواهند شد و مسئولان باید در این باره برنامه‌ریزی‌های جدی‌ای را داشته باشند. البته یکی از مسائلی که درباره باقی ماندن شرایط نامناسب بازار کار برای فارغ‌التحصیلان دانشگاهی مطرح می‌شود، اشباع برخی رشته‌ها و نبود تقاضا برای جذب آنها و همچنین مهارت نداشتن کارجویان تحصیلکرده دانشگاه‌هاست. از این‌رو با حسن طایی، معاون توسعه کارآفرینی و اشتغال وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.

در شرایط حاضر وضعیت بیکاری در کشور را نسبت به دو سال گذشته چگونه می‌بینید؟  

بر اساس آخرین داده‌ها و اطلاعات مرکز آمار ایران، چیزی حدود 5/23 میلیون عرضه نیروی کار داریم، حدود 21 میلیون نفر جمعیت شاغل در کشور و حدود 5/2 میلیون نفر هم بیکار وجود دارد. بنابراین طبق آخرین وضعیتی که مرکز آمار اعلام کرده، همچنین با وجود ایجاد بسترهای مناسب و ایجاد فرصت‌های شغلی جدید نسبت به دو سال گذشته، می‌توان اذعان داشت که وضعیت رو به بهبودی را به تبع بازار اقتصاد در بازار کار شاهد بودیم؛ یعنی بازار کار کشور روبه بهبود است. اگر بتوانیم با سرمایه‌گذاری از رشد تولید متناسبی برخوردار شویم، امید می‌رود بازار کار کشور روز به روز بهتر از گذشته شود.  

 آیا سرمایه‌گذاری و تزریق منابع به‌تنهایی می‌تواند عامل ایجاد اشتغال در کشور باشد؟ 

سرمایه‌گذاری اگرچه فاکتور مهمی است، اما تنها فاکتور برای ایجاد اشتغال نیست بلکه جریان‌های دیگری باید در کنار سرمایه‌گذاری مطرح شوند؛ از جمله جریان  آموزش، تخصص، مهارت و دانایی. بحث بهبود فضای کسب و کار، ارتقای فرهنگ کار و الگوی بازرگانی خارجی. در واقع این یکی از جریان‌های تعیین‌کننده است و سهمی در گردش کل سیستم دارد. جریان دیگر سرمایه‌گذاری، رشد و تولید است؛ سرمایه‌گذاری آحاد جامعه از محل بنگاه‌ها، سرمایه‌گذاری خانوارها، بودجه‌های عمرانی دولت، سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی. و از همه مهم تر نظام اداری کارآمد و تسهیل‌گر باید به کمک این مجموعه بیاید تا ما بتوانیم از نرخ رشد قابل‌قبولی در دهه 1390 تا 1400 برخوردار باشیم.  

 برای اینکه بازار کار به تعادل برسد، نیازمند نرخ رشد اقتصادی بالاست، آیا هم‌اکنون شرایط برای ایجاد تعادل در بازار کار فراهم شده است؟  

برای ایجاد اشتغال میلیونی در سطح کشور باید رشد اقتصادی هفت درصد را داشت که هم‌اکنون این میزان رشد وجود ندارد. به‌طوری که در کنفرانس اقتصاد ایران، تحلیلگران و پژوهشگران بازار کار در اقتصاد کلان کشور نیز بر این موضوع صحه گذارند. 

   خیلی از کارشناسان معتقدند رشد اقتصادی مثبت به منزله ایجاد اشتغال است اما با وجود رشد اقتصادی 4 درصد ما شاهد تحولی در بحث اشتغال در کشور نیستیم ، نظرتان در این مورد چیست؟ 

با توجه به اینکه نرخ رشد اقتصادی به حدود چهار درصد رسیده پیش‌بینی ما هم بر این است که با این میزان رشد تا پایان سال افزون بر 400 هزار شغل در کشور ایجاد شود. رشد اقتصادی باعث به گردش درآمدن رونق اقتصادی و حرکت واحدهای تولیدی و صنعتی شده که می‌تواند اشتغال پایدار را محقق کند. اما این رشد به‌گونه‌ای نیست که قابل درک و ملموس برای همگان باشد. چراکه کشور نیازمند این است که فرصت‌های شغلی بیشتری ایجاد کند. اما  از آنجایی که بر اساس تقاضایی که درجامعه وجود دارد، شغل یا فرصت‌های شغلی ایجاد نمی‌شود، ممکن است برخی از افراد ایجاد اشتغال را احساس نکنند. در واقع می‌توان گفت: «جریان عرضه نیروی کار بیش از جریان شغلی است که دولت ایجاد می‌کند».  اما به هر حال آمارهای مربوط به ایجاد اشتغال طی یکی دو سال اخیر را در اختیار داریم و در اینکه فرصت‌های شغلی جدیدی نسبت به گذشته ایجاد شده، تردیدی وجود ندارد.   

 فکر می‌کنید تا پایان 93 چه میزان شغل یا فرصت شغلی در کشور ایجاد شود؟

پیش‌بینی‌ها بیشتر به این سمت است که در دهه1400-1390، عرضه نیروی کار، میلیونی باشد. بنابراین در قسمت تقاضا باید تلاش بیشتری انجام شود. همانطور که عرض کردم پیش‌بینی ما این است که تا پایان سال 93، 400 هزار شغل در کشور ایجاد می‌شود.  

 تاکنون چه مقدار از این رقم تحقق یافته است؟ 

100 هزار فرصت‌شغلی در کشور ایجاد شده است. 

 البته مقامات وزارت کار اخیرا اعلام کرده‌اند به‌زودی ۵ میلیون و ۳۰۰ هزار کارجوی فارغ‌التحصیل دانشگاهی راهی بازار کار خواهند شد و مسئولان باید در این باره برنامه‌ریزی‌های جدی داشته باشند که برخی از این آمار به عنوان سونامی بیکاری یاد کردند و دراین مورد هشدار دادند، آیا این تعداد از فارغ‌التحصیلان را می‌توان به عنوان افراد بیکار به حساب آورد؟ 

جریان عرضه نیروی کار همچنان که در این سال‌ها شاهد بودیم متفاوت از گذشته است. یعنی در گذشته ویژگی اصلی بازار کار ما، وجود نیروی کار با سطح تحصیلی دیپلم و پایین‌تر از دیپلم بود. اما هم‌اکنون با نیروی کار بامهارت و دارای تخصص روبه‌رو هستیم. همچنین ویژگی دیگر نیروی کار آینده که با گذشته متفاوت است،حضور چشمگیر بانوان در بازار کار است. بنابراین باید گفت بازار کار کشور در آینده متفاوت‌تر از بازار کار در گذشته است.  از این رو  بازار کار نیازمند توجه و  برنامه‌ریزی‌های دقیق‌تری است. به‌طور مثال مادامی که می‌گویم که 5/4 میلیون دانشجو در موسسات آموزش‌عالی دولتی و غیردولتی مشغول به تحصیل هستند، به این معناست که در آینده نزدیک این 5/4 میلیون نفر می‌توانند عرضه بالقوه نیروی کار متخصص در بازارکار قلمداد شوند. بنابراین نمی‌توانیم بگوییم مثلا این 5/4 یا 5 میلیون نفر جزء بیکاران هستند و این تعبیر صحیح نیست بلکه این افراد در زمره عرضه نیروی کار بالقوه و متخصص در بازار کار هستند، که ممکن است حتی برخی از این افراد وارد بازار کار هم نشوند. در چنین حالتی اگر ما بتوانیم با برنامه‌ریزی‌های دقیق اقتصاد ملی را سرو سامان دهیم، حتما خواهیم توانست برای این تعداد نیروی تحصیلکرده، شغل یا فرصت‌های شغلی ایجاد کنیم. 

   هم‌اکنون نرخ بیکاری در کشور، چه رقمی است؟ 

نرخ بیکاری را براساس آخرین آمار ارائه شده حدود 5/10درصد اعلام کرد. این نرخ طبق شاخص‌های موجود که در آن یک ساعت کارگری نیز جزء اشتغال محسوب می‌شود، احصا شد. البته این شاخص طبق استانداردهای جهانی تدوین شده و مورد تایید نیز قرار دارد.

  آیا وزارت کار به‌منظور رفع و حل معضل بیکاری و ایجاد فرصت‌های بیشتر شغلی تا به حال برنامه یا اقدامات خاصی را در دستور کار خود قرار داده است؟ 

وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، به‌عنوان کانون سیاست گذاری و ارائه خدمات اقتصادی و اجتماعی در عرصه‌های تعاون، کار، رفاه، تامین اجتماعی، سلامت و بهداشت، آموزش فنی حرفه‌ای، بهزیستی و... است. یکسری برنامه‌هایی است که در سطح کلان کشور  می‌گنجد که از یکسو به سیاست‌های پولی، مالی و اعتباری برمی‌گردد و ازسوی دیگر یکسری سیاست‌های فناوری و علمی در سطح کلان که می‌تواند در حوزه اشتغالزایی موثر باشد. همینطور الگوی بازرگانی خارجی و سیاست‌های تجارت خارجی در سطح کلان. اما در سطح وزارت تعاون کار و رفاه اجتماعی در سال گذشته بسته سیاستی– اجرایی توسعه اشتغال پایدار تدوین شد که این بسته 50 اقدام مشخص دارد که 11 اقدام آن مربوط به وزارت تعاون کار و رفاه اجتماعی است. 

 این 11 اقدام شامل چه مواردی است و در واقع وزارت کار در کجای چرخه اشتغال قرار دارد؟

ازجمله اقدامات وزارت تعاون، بهبود و ارتقای سطح کاریابی‌ها بعنوان یک شبکه علمی اطلاع‌رسانی که در اختیار جویندگان کار است تا بتوانند به راحتی شغل مورد نظر خود را پیدا کنند. همچنین مباحث مربوط به کارآفرینی، توزیع کسب و کارهای خانگی خرد و کوچک، کمک‌های فنی، اعتباری و حقوقی به بنگاه‌های کوچک و متوسط، موضوعات مربوط به اشتغال روستایی و اشتغال عمومی، ابزار‌ها و سیاست‌هایی که دولت برای اجرای سیاست‌های بازار کار در مناطق محروم در اختیار دارد و همچنین کارورزی دانش‌آموختگان آموزش‌عالی. این موضوعات تنظیم شده و کارهای مربوط به آن انجام شده است.  البته برخی از این اقدامات در سال 93 شروع شده و برخی از این موارد نیز در سال 94 پیگیری و عملی خواهد شد. البته قول داده شده ابزارهای کافی برای اجرای این سیاست‌ها در سال 94 ازجمله ابزارهای بودجه‌ای و اعتباری را دراختیار ما قرار دهند، تا بتوانیم به نحو موثرتری سیاست‌های بازار کار را اجرایی کنیم. 

 طرح ارتقای شایستگی نیروی کار و طرح کارورزی در کشور عملیاتی شده است؟ 

براساس تفاهمنامه‌ای که بین وزارتخانه با اصناف کشور منعقد شده، طرح کارورزی در کشور عملیاتی می‌شود. هم‌اکنون برنامه اشتغال 10هزار نفر در سطح کشور از این محل در دستور کار قرار داده شده و با شتاب‌بخشی آن در کل کشور برنامه اشتغال 300 هزار نفری محقق خواهد شد.

 چه اعتباری برای ایجاد اشتغال در سال آینده در نظر گرفته است؟

دولت در لایحه سال آینده برای ایجاد اشتغال اعتبار 10هزار میلیارد ریالی را پیشنهاد کرده است. به نظر می‌رسد نمایندگان مجلس نه‌تنها با این اعتبار موافقند بلکه به دنبال افزایش این اعتبار، دو تا سه برابر پیشنهاد دولت هستند. این اعتبار در قالب یارانه اشتغال در اختیار بنگاه‌های اقتصادی و کارآفرینان قرار داده می‌شود تا با دریافت آن برای بیکاران ایجاد اشتغال شود.

منبع: آرمان – 17 دی