همشهری: برنامه سوم شهر تهران در دست تدوین است تا افق 1402برای پایتخت ترسیم شود. درواقع با پایان یافتن برنامه توسعه پنج‌ساله دوم شهر تهران، حرکت روی ریل برنامه جدید از سال 98آغاز خواهد شد.
حال سؤال اساسی اینجاست که در سال 1402تهران قرار است کجا بایستد؟ آیا موضوعاتی که اکنون از سوی شهروندان به‌عنوان اصلی‌ترین مشکلات شهر ازجمله آلودگی هوا، ترافیک، آسیب‌های اجتماعی، شهرسازی بی‌ضابطه، نماهای ناهمگون و پیاده‌روهای غیراستاندارد مطرح می‌شود،  در این سال به حداقل‌ترین میزان ممکن خواهد رسید یا برنامه چیز دیگری است؟ به‌طور حتم برنامه باید به‌گونه تنظیم شده و پیش برود که این مشکلات مدنظر شهروندان رفع شود.
این درصورتی است که در یک‌دهه گذشته (یعنی پس از عبور از 2برنامه توسعه‌ای پنج‌ساله) اگرچه شهر تهران از منظرهای زیادی به‌ویژه در بخش عمرانی تغییر کرد، اما این موارد سبب نشد تا معضلاتی که هنوز گریبان پایتخت را می‌فشارند، رفع شوند. برنامه‌ریزی‌های میان‌مدت پنج‌ساله در دنیا امری مرسوم به‌حساب می‌آید و با این رویکرد، معاونت برنامه‌ریزی، توسعه شهری و امور شورای شهرداری تهران، تدوین برنامه جدید را در دستور کار قرار داده است.
در این میان معاونت برنامه‌ریزی ادعا می‌کند برنامه را محله‌محور و با مشارکت مردم، شهرداری‌های نواحی، معتمدین محله‌ها و متخصصان حوزه تنظیم می‌کند. به‌طور نمونه برخی توجه به دسترس بودن خدمات درمانی را یکی از اولویت‌ها اعلام کرده‌اند و عده‌ای دیگر بر اهمیت پیاده‌محوری و توجه به موضوعات فرهنگی تأکید دارند. برخی از نظرات مطرح شده در این رابطه و اینکه تهران در سال 1402چه وضعیتی باید پیدا کند را می‌خوانید.


تهران فرهنگی‌تر از همیشه

حجت‌الله میرزایی، معاون برنامه‌ریزی، توسعه شهری و امور شورای شهرداری تهران


از آبان‌ماه سال 96گفت‌وگو‌ها، جلسات هم‌اندیشی و نشست‌های متعددی با صاحب‌نظران حوزه جامعه‌شناسی صورت گرفته است. در واقع محورهای تعیین شده برایند نظر متخصصان این حوزه و نتایج به‌دست آمده از 3 پیمایش سراسری و 100مصاحبه عمیق از طیف‌های مختلف جامعه است. محوری که تاکنون بر سر آن اتفاق‌نظر حاصل نشده موضوع فرهنگ است. پیشنهاد معاونت برنامه‌ریزی این بوده تا در مقوله فرهنگی انسجام فرهنگی در دستور کار قرار بگیرد و اعتماد اجتماعی به‌عنوان حلقه مفقوده در تحقق این مفهوم مورد تأکید ویژه باشد چرا که در پیمایش‌های انجام شده بیش از 70درصد تهرانی‌ها بی‌تفاوتی شهروندان نسبت به مسائل همدیگر را در اولویت مسائل کلیدی شهر تهران برشمرده‌اند. پس، سخن گفتن با مردم و شنیدن از مردم درباره برنامه سوم توسعه شهر تهران مهم است.
واقعیت این است که تا به امروز زبانمان با مردم و رسانه‌ها فعال و توانا نبوده و خیلی فعال نبودیم. باید در آینده یک استراتژی گفت‌وگو و مواجهه با مردم را به‌دست بیاوریم. با این تصویر تهرانی را در 1402ترسیم کرده‌ایم که در مسیر توسعه و رفع مشکلات، مردم و شورایاری‌ها در مناطق فعال می‌شوند. در نگاه کلی می‌توان گفت 5سال بعد پایتخت، هوشمند، با آلودگی بسیار کمتر نسبت به امروز، فرهنگی‌تر از همیشه و قابل دسترس‌تر از قبل خواهد بود؛ با این شرط که اجرا طبق برنامه پیش برود.

خدمات درمانی در اولویت است
مریم رسولیان، روانپزشک و مدرس دانشگاه


براساس آخرین پیمایش انجام شده در سال 1390حدود 23درصد ازجمعیت بالای 15سال کشور مبتلا به اختلالات روانپزشکی بودند. از پیشنهادهای ارائه شده توسط صاحب‌نظران حوزه روانشناسی و روانپزشکی تأکید بر در دسترس بودن خدمات درمانی برای همه آحاد جامعه و آموزش‌های شهروندی به‌عنوان یکی از موارد مهم در برنامه سوم توسعه است که توجه به بند 6ماده 55قانون شهرداری‌ها به صراحت بر تکلیف قانونی شهرداری نسبت به تأسیس و تأمین زیرساخت‌های لازم جهت ساخت بیمارستان، تیمارستان و نوانخانه پرداخته است؛ درحالی‌که تاکنون ساخت بیمارستان بیماران روانی مغفول مانده و یا به بخش خصوصی واگذار شده است؛ بنابراین باید به مسئله روانی شهروندان در برنامه توسعه توجه کرد. یادمان نرود که رنکینگ تهران از نظر شهرهای پراسترس در جهان ششم است و باید به این معضل اجتماعی توجه جدی شود. به‌نظر می‌رسد با رویکردی که بر برنامه سوم حاکم شده به‌نظر می‌رسد استرس به میزانی قابل توجهی از شهر رخت بربندد، اما واقعیت آن است که در افق 1402همچنان رتبه غیرقابل‌قبولی در میان شهرهای دنیا خواهیم داشت. استفاده از ظرفیت سراهای محله، ایجاد مراکز روان‌درمانی، اهمیت به نشاط اجتماعی و ایجاد شهربازی‌ها در سطح مناطق را نباید فراموش کرد.


از عدالت به دسترسی‌ها تا حفاظت از باغ‌ها
امیر آریازند، رئیس دبیرخانه تدوین برنامه سوم توسعه شهر تهران



اولویت‌های برنامه‌ سوم توسعه شامل عدالت در دسترسی به زیرساخت‌ها و توسعه متوازن مناطق و محله‌ها، کاهش و رفع آلودگی‌های زیست‌محیطی، ترافیک عبور و مرور و توسعه شبکه حمل‌ونقل عمومی، ایمنی و تاب‌آوری شهر در برابر زمین‌لرزه و حوادث غیرمترقبه، صیانت و حفاظت از باغ‌ها و توسعه فضای سبز و همچنین حفاظت از بافت تاریخی شهر و ساماندهی سیما و منظر شهری، سلامت اجتماعی و سبک زندگی و بهداشت روان است. با توجه به مجموعه پرسشنامه‌ها و تحقیقات وسیعی که در داخل سازمان شهرداری تهران صورت گرفته اولویت‌ها شامل برقراری دسترسی عمومی شهروندان به اطلاعات در حوزه مدیریت شهری به‌منظور تحقق مشارکت شهروندان، مالیه شهری، سرمایه‌گذاری و کارآفرینی، منابع پایدار و کاهش هزینه‌های اداره شهر و در نهایت هوشمند‌سازی‌، شفافیت و اصلاح و بهبود نظام یکپارچه مدیریت شهر را درنظر گرفته‌ایم.


سیدمحمد بهشتی، رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی


از نیمه دوم دهه 70، تهران از بحران مدنیت و سیطره کمیت خارج شده و از سال 85به این سو در بهار مدنیت قرار دارد. تهران ویژگی‌هایی دارد که با اتکا به خیل عظیم مدنی و با ارائه راه‌حل‌های ساده می‌توان اتفاقات خوب و ارزان رقم زد؛ نمونه‌اش را می‌توان در رفتار مدنی مردم در شادی گروهی همزمان با مسابقه فوتبال ایران و اسپانیا در ورزشگاه آزادی دید؛ بنابراین باید برای تهرانی زیبا، زیست‌پذیر در سال 1402، بیشتر از پیش به موضوعات فرهنگی توجه کرد. این مسئله هم هزینه کمتری را به شهر و شهروندان تحمیل می‌کند، هم درآمدزاست و هم می‌تواند امید و نشاط را به جامعه تزریق کند. توجه به خانه‌های مشاهیر و تبدیل آنها به موزه، ایجاد پاتوق‌های فرهنگی، نوسازی بافت میراثی شهر تهران با هدف جذب گردشگر و کسب درآمد پایدار بخشی از کارهایی به شمار می‌رود که باید در برنامه سوم توسعه به آنها توجه کرد.


 آینده‌نگاری تهران در افق 1410

اخیرا معاونت برنامه‌ریزی و توسعه شهرداری تهران کتابی را به چاپ رسانده که در آن نه فقط برای افق 1402بلکه برای حدود 13سال بعد نیز آینده‌نگاری کرده است. برای این منظور سناریوهای پیش‌روی در افق 1410تنظیم شده‌اند. طبق آمار این کتاب و بررسی‌‌های صورت گرفته توسط نشریه اکونومیست، آینده‌ای را برای پایتخت کشور از 2 منظر به‌ترتیب درنظر گرفته‌اند. بر این  اساس، اعلام شده که مشخص نیست تهران آیا توازن سیاسی، ثبات سیاسی و روابط بین‌المللی گسترده دارد یا نه اما با قطعیت گفته می‌شود تهران، زنانه‌تر، پیرتر، متنوع‌تر، خشک‌تر و هوشمندتر خواهد بود.