معاون عمليات و آمادگي سازمان مديريت بحران شهر تهران با اشاره به اينكه در تهران و اطراف آن به خصوص محورهاي شرقي شهر تهران روزانه خرد لرزه‌هايي اتفاق مي‌افتد كه توسط افراد احساس نمي‌شود، گفت: خرد لرزه‌هاي ماه گذشته را چون فقط بزرگي يكي از آنها بالاي 4 ريشتر بوده نمي‌توان به عنوان پيش‌لرزه زلزله اصلي قلمداد كرد. وي در پاسخ به اين پرسش كه «در حال حاضر هشدار براي فعال شدن كدام گسل وجود دارد؟» اعلام كرد در شهر تهران گسل نياوران به نوعي گسل اصلي است و از آن با عنوان گسل «فعال» نام برده مي‌شود كه در صورت فعال شدن، شمال شرق و شمال تهران را بيشتر تحت تاثير قرار مي‌دهد.
 |
منشاء زلزله‌هاي اخير تهران
هشدار نسبت به فعاليت گسل نياوران
جزئيات سامانه تخمين خسارت در 5 دقيقه اول زمين‌لرزه
آماده‌باش مركز پايش سازمان مديريت بحران تحت تاثير خردلرزه‌هاي اخير
معاون آمادگي و عمليات سازمان مديريت بحران شهر تهران از به كارگيري سامانه‌اي خبر داده كه به موجب آن، امكان تخمين خسارت در حداكثر 5 دقيقه بعد از وقوع زلزله‌بزرگ در پايتخت وجود دارد طوري كه اطلاعات طبقه‌بندي شده از زمين‌لرزه‌اي كه پيش‌بيني شده قدرت آن بين 5 تا 7 ريشتر خواهد بود، از طريق تلفن‌هاي ماهواره‌اي كه هم‌اكنون در اختيار مديران دستگاه‌هاي مسوول قرار دارد، به اين افراد اعلام مي‌شود تا با اقدام به موقع، شدت حادثه به حداقل برسد.
محاسبات اوليه نشان مي‌دهد به ازاي هر يك واحد ريشتر كه بزرگي زمين‌لرزه افزايش يابد، شدت و قدرت زلزله 32 برابر بيشتر خواهد شد.
معاون آمادگي، عمليات و هماهنگي سازمان مديريت بحران شهر تهران با اشاره به زمين‌لرزه‌هايي كه به صورت خفيف اخيرا در مناطقي از شرق استان تهران به ثبت رسيده، گفت: در تهران به ويژه در اطراف پايتخت و به خصوص در محورهاي شرقي شهر تهران روزانه خردلرزه‌هايي اتفاق مي‌افتد كه چون توسط افراد احساس نمي‌شود از انتشار جزئيات آن خودداري مي‌شود.
اين مقام مسوول در امر «مراقبت تهران از زلزله» معتقد است: در حال حاضر از بين گسل‌هاي تهران، گسل نياوران گسل اصلي محسوب مي‌شود و از آن به عنوان گسل فعال نام برده مي‌شود كه در صورت تحرك، مناطق شمال‌شرق و شمال تهران تحت تاثير بيشتري قرار مي‌گيرند.
متن گفت‌وگو با جواد كشفي معاون آمادگي، عمليات و هماهنگي سازمان مديريت بحران شهر تهران را در زير بخوانيد:
آنچه در خصوص مدیریت بحران زلزله عنوان می‌شود در سه مرحله قبل، حین و بعد از زلزله طبقه‌بندی می‌شود.تاکنون خبرهای زیادی در مورد عملیات پیشگیری و حین زلزله از سوی کارشناسان و مدیران بحران مطرح شده است، اما در خصوص عملیات بعد از زلزله همچون برآورد خسارت و تلفات، صحبت زیادی نشده است. البته به تازگی صحبت از سامانه تخمین خسارت در 5 دقیقه اول وقوع زلزله شده است. در مورد نحوه برآورد خسارت و ویژگی‌های این سامانه توضیح دهید؟
از جمله وظایف سازمان پيشگيري و مدیریت بحران شهر تهران نظارت بر عملکرد و توانایی ستادهای مدیریت بحران مناطق، نواحی، محلات و 86 سازمان و دستگاه در قالب 20 كميته تخصصي است؛ زيرا كه ستاد مديريت بحران شهر تهران در شرايط عادي مسووليت هماهنگي و نظارت بر آمادگي آنها را عهده دار بوده و در شرايط بحران رييس ستاد به عنوان فرمانده وارد عمل مي‌شود.
بر همين اساس از سال‌هاي گذشته ضرورت راه‌اندازي سامانه‌اي كه امكان تطبيق نيازمندي‌ها در شرايط بحراني را با توانايي واحدهاي مسوول مهيا كند احساس مي‌شد بر همين اساس سازمان در سال 1386 سفارش توليد آن را به يكي از دانشگاه‌ها داد و هم‌اكنون بهره‌برداري از سامانه آغاز شده است. البته در روند تهيه نرم‌افزار از مشاوره اعضاي موسسه بين‌المللي جايكا (ژاپن) استفاده شده و هم اكنون درصدد توسعه آن هستيم.
در همين رابطه سازمان پيشگيري و مديريت بحران به جز بهره‌گيري از اطلاعات سازمان‌ها و مؤسسات مسوول، راسا نيز تعداد 10 دستگاه شتاب‌نگار و 13 دستگاه لرزه نگار در سطح شهر تهران تعبيه و با فعال كردن مركز پايش و پردازش اطلاعات كه توسط اپراتورها به صورت شبانه‌روزي رصد مي‌شود امكان انعكاس اطلاعات ماخوذه از سامانه تخمين خسارت را از طريق پيامك، ايميل و فكس به افراد و سازمان‌هاي مسوول در كمترين زمان ممكن مهيا ساخته است.
يكي ديگر از ويژگي‌هاي سامانه اين است كه ما مي‌توانيم با تعريف سناريوهاي فرضي خسارات ساختماني ـ تلفات ـ تعداد پناه جويان و زخمي‌ها را در شرايط عادي اخذ و بر همان اساس از كميته‌هاي تخصصي مسوول بخواهيم در خصوص تطبيق توانمندي‌هاي موجود با موارد نياز اقدام و در زمينه ارتقاي آمادگي و تأمين كسري‌ها اقدام كنند و اين مهم كماكان در دستور كار سازمان قرار داشته و به طور مستمر پيگير آن هستيم.
امکان تخمین خسارت از طریق‌این سامانه در کلیه نقاط تهران وجود دارد؟
اطلاعات دستگاه‌هاي شتاب نگار و لرزه‌نگار از روش‌هاي مختلف به مركز پايش و پردازش سازمان منتقل و همكاران ما به صورت شبانه روزي اين اطلاعات را رصد كرده و اين امكان وجود دارد كه ما در كمترين زمان ممكن، تعداد كشته‌ها ـ زخمي‌ها ـ پناه‌جويان و تعداد ساختمان‌هايي كه دچار خسارت مي‌شوند را در سطح تهران، مناطق شهرداري و حتي محلات از سامانه تخمين خسارت اخذ و به دستگاه مسوول منعكس كنيم.
اگر در حالت فرضی تصور کنیم زلزله‌ای بین 3 تا 5 ریشتر بیاید امکان تخمین خسارت دارید که چه تعداد کشته و زخمی‌می‌شوند؟
بله، علاوه بر اينكه امكان تخمين خسارت در تمام محلات تهران را در وضعيت‌هاي مختلف به صورت آنلاين داريم، بانك اطلاعاتي ديگري را راه‌اندازي و اطلاعات را در وضعيت‌هاي مختلف ذخيره‌سازي كرده و مي‌توانيم اين اطلاعات را به صورت آفلاين در اختيار مسوولان مربوطه قرار دهيم. به عنوان مثال اطلاعات گسل فعال نياوران را در وضعيت وقوع زلزله 5 تا 7 ريشتر در سطح محلات، منطقه و شهر تهران داريم.
احتمال بروز خطا در عملکرد سامانه وجود دارد؟
هر چند كه اين سامانه در خاورميانه بي‌نظير است، اما به صورت مطلق نمي‌توان گفت كه خطا ندارد زيرا خروجي سامانه بر اساس داده‌هايي است كه توسط انسان داده مي‌شود، پس اگر اطلاعات داده شده كامل نباشد خروجي نيز غلط خواهد بود به عبارتي ديگر عملكرد اين سامانه بستگي به اعتبار داده‌هايي است كه به آن داده شده، ولي در نهايت سعي و تلاش شده كه اطلاعات صحيح و دقيق وارد شود.
طراحی سیستم سامانه به طور کامل داخلی است؟
طراحی نرم افزار داخلی است اما از مشاورين موسسه بین‌المللی جایکا (ژاپن) که با کشورهای زلزله‌خیز جهان همکاری می‌کند و الان هم با سازمان ما همکاری دارند استفاده شده است.
اطلاعات خروجی‌این سامانه فقط به صورت یک نقشه است؟
در شکل‌های مختلف همچون جدول و نقشه ارائه می‌شود و اطلاعات خروجی همزمان به مسوولانی که برایش تعریف شده پیامک ارسال می‌کند. زلزله‌های سبک‌تر برای مدیران مياني ارسال می‌شود و هر چه سطح این زلزله یا بزرگی آن بالاتر می‌رود به افراد بالادستی منعکس می‌کند علاوه بر‌این همزمان از طریق تلفن همراه به واحدهای مسوول هشدار می‌دهد و به آن دسته از افرادی که صاحب صلاحیت هستند ایمیل و فکس ارسال می‌کند.
در زمان بحران امکان ارسال ایمیل و فکس وجود ندارد.
برای برخی از مدیران تلفن‌های ماهواره‌ای تهیه و در اختیارشان گذاشته‌ایم تا در آن زمان این امکان وجود داشته باشد. جدا از این هم، بانک اطلاعاتی ديگري طراحی كرده‌ايم که تمامی این اطلاعات در شرایط و وضعیت‌های مختلف به صورت بسته‌بندی در اختیار مدیران قرار مي‌گيرد و می‌توانند در زمان‌ها و مکان‌های مختلف از آن استفاده کنند. بر همین اساس توانایی دستگاه‌هاي مسوول را ارزیابی می‌کنیم مثلا به سازمان بهشت زهرا (س) تعداد کشته‌ها در وضعيت‌هاي مختلف را اعلام كرده و خواسته‌ايم كه آمادگي‌هاي لازم را احراز كنند يا به اورژانس تعداد زخمي‌ها را منعكس و به آنها نيز انتظاراتمان را گفته‌ايم.
سامانه تخمین خسارت این توانایی را دارد که راه‌های دسترسی در زمان حادثه را در تهران نشان دهد؟
چنین قابلیتی در‌این سامانه دیده نشده است اما یکی از کمیته‌های تخصصی ستاد كه کمیته حمل‌و‌نقل و ترافیک است با یکی از دانشگاه‌ها تفاهم‌نامه‌ای منعقد کرده است تا تمامی‌مسیرهای اصلی- يدكي و معابر را پیش‌بینی كنند و اين موضوع در حال پیگیری و اطلاعات آن در حال به روز رسانی است.
این شتاب نگارها و لرزه‌نگارها در سایت‌هایی قرار گرفته‌اند که امکان آسیب‌پذیری نداشته باشند؟
به صورت مطلق نمی‌توان اين را گفت اما مكان‌هاي تعبيه آنها عموما مقاوم هستند.
با استفاده از اطلاعات این سامانه آمادگی تهران در برابر زلزله بزرگ احتمالی چقدر است؟
آمادگی فعلی نسبتا زیاد است. اما به‌رغم‌اینکه اقدامات خوبی توسط دستگاه‌هاي مسوول انجام شده اگر زلزله بزرگی که همه از آن اسم می‌برند و به نوعی تهدید جدی است، اتفاق افتد به لحاظ آمادگي تا نقطه مطلوب فاصله داريم، البته تمامي كميته‌هاي تخصصي و ستادهاي مديريت بحران مناطق، نواحي و محلات را فعال و جلب مشاركت‌هاي مردمي را در دستور كار قرار داده‌ايم.
کارشناسان معتقدند در چند وقت اخیر با وقوع چند زلزله کوچک در گوشه و کنار تهران، احتمال وقوع زلزله بزرگ تهران نزدیک‌تر شده است از طرف دیگر برمبنای نظر کارشناسان داخلی سازمان مدیریت بحران مقاومت ساختمان‌های پایتخت در برابر زلزله در پايین‌ترین سطح قرار دارد. با این فرض اگر بین 3 تا 5 ریشتر در تهران زلزله بیاید چند درصد از ساختمان‌ها تخریب می‌شوند.
كانون ـ عمق ـ فاصله و بزرگي زلزله در ميزان خسارات و تلفات اثرگذار است، البته در رابطه با مقاومت ساختمان‌هاي تهران بايد متخصصين امر نظر بدهند ما مسووليت مديريت بر بحران را به عهده داريم و در اين رابطه نيز هماهنگي‌هاي خوبي صورت پذيرفته، البته بايد اين هماهنگي‌ها ارتقا يافته و كيفي‌تر شوند.
ضمن اينكه شدت هر ريشتر تقريبا 32 برابر نسبت به ريشتر قبلي بيشتر است. البته ما پيش‌بيني زلزله‌اي بين 5 تا 7 ريشتر را كرده‌ايم و اطلاعات آن را ذخيره كرده‌ايم. هر كدام از گسل‌ها كه فعال شوند مي‌توانيم اطلاعات را بين يك تا دو دقيقه بعد از زلزله، منتشر كنيم.
در حال حاضر هشدار برای فعال شدن کدام گسل تهران وجود دارد؟
قابل پیش‌بینی نیست؛ اما در شهر تهران گسل نیاوران به نوعی گسل اصلی محسوب می‌شود و کارشناسان از آن به عنوان گسل فعال نام مي‌برند.
آیا زلزله‌های اخیری که در گوشه و کنار شهر با شدت‌های مختلف به وقوع می‌پیوندد، نشانه‌ای بر‌این موضوع است که زلزله بزرگ تهران در حال نزدیک شدن است.
فكر نمي‌كنم كه هيچ سازمان يا موسسه‌اي حتي كشور پيشرويي چون ژاپن در زمينه زلزله قادر باشند كه زمان دقيق زلزله را مشخص كنند. البته پارامترهاي مختلفي همچون خردلرزه‌ها و دوره زماني بازگشت مي‌تواند به عنوان عوامل هشدار، مسوولان مربوطه را ملزم به توجه بيشتر كند. قابل ذكر است كه در تهران به ويژه اطراف آن خاصه محورهاي شرقي شهر تهران روزانه خردلرزه‌هايي داريم كه چون توسط افراد احساس نمي‌شود از انتشار آن خودداري مي‌كنيم.
این خرد لرزه‌ها در کدام مناطق خطر بیشتری را به وجود می‌آورد؟
خردلرزه‌ها كه فعلا خطري ندارد؛ اما در صورت فعال شدن گسل نياوران مناطق شمال شرق و شمال تهران تحت تاثير بيشتري قرار مي‌گيرند.
پیش‌بینی شما از میزان خسارت و کشته‌ها در زلزله بزرگ چقدر است؟
همان‌گونه كه قبلا اشاره كردم، مولفه‌هاي متفاوتي چون بزرگي زلزله، شدت، عمق، فاصله و... در تعيين خسارات و تلفات موثر است.
شما با استفاده از‌این سامانه به صورت فرضی میزان خسارت و کشته‌ها را مسلما استخراج کرده‌اید؟
بله، اطلاعات لازم را اخذ و ذخيره‌سازي كرده‌ايم به عبارتي شرايط را براي تخصيص صحيح و اصولي منابع و امكانات توسط سازمان‌هاي مسوول امر در مديريت بحران فراهم كرده‌ايم به عنوان نمونه، تعداد يكصد پايگاه پشتيباني مديريت بحران در سطح شهر تهران احداث كرده‌ايم كه يكي از كاركردهاي آن نگهداري تجهيزات امداد و نجات است؛ زيرا همه مي‌دانيم در صورت وقوع زلزله توزيع امكانات در معابري كه قطعا مسدود خواهند شد بسيار سخت است. بر همين اساس ما با در نظر گرفتن نياز مناطق، نواحي و محلات كه عموما بر گرفته از خروجي‌هاي سامانه تخمين خسارت است تجهيزات را تقسيم و توزيع كرده‌ايم.
در مناطقی که گسل نیاوران وجود دارد، بیشترین خسارت وارد می‌شود؟
اگر گسل نياوران فعال شود بله.
البته در جنوب شهر تهران با مساله‌ای مثل بافت فرسوده روبه‌رو هستیم؟
درست است گسل‌هايي همچون طرشت ـ ري و پارچين هم مهم است؛ زيرا هرچند كه هم اكنون چندان فعال نيستند ليكن در صورت فعال شدن هر يك از آنها بر ساير گسل‌ها اثر مي‌گذارند لذا در اين صورت بافت‌هاي فرسوده نيز متحمل خسارت سنگين خواهند شد.
خرد لرزه‌هایی که الان آمده به عنوان پیش‌لرزه زلزله اصلی مطرح می‌شوند؟
چون فراوانی بالايي ندارند نمي‌توان چنين نتيجه‌اي گرفت ليكن به مركز پايش و پردازش سازمان ابلاغ كرده‌ايم كه با جديت بيشتر وقايع را رصد كنند.
درست است که فراوانی آن کم بوده اما شدت زمین لرزه‌ها بالا بوده است.
در تهران طي ماه‌هاي اخير صرفا بزرگاي يك زلزله بالاي 4 ريشتر بوده لذا هرچند كه فراواني بالايي نداشته ليكن چون حادثه خبر نمي‌كند ما و تمامي‌شهروندان بايد همواره آماده باشيم.
منبع: دنیای اقتصاد