دکتر عادل پیغامی

عضو هیأت علمی دانشگاه امام صادق(ع)

برخی با اشتباه این نگاه را در جامعه رواج داده‌اند که سهم هر ایرانی از پول نفت سهم بالایی است اما پول نفت در مقابل خدماتی مانند بهداشت، درمان، آموزش، امنیت و عمران که دولت موظف است برای مردم انجام دهد بسیار اندک است. مردم با مقایسه خود با دیگر کشورهای نفت‌خیز عربی پول نفت را خیلی بزرگ می‌بینند. بسیاری از ما گمان می‌کنیم که اگر پول نفت را بین خودمان تقسیم کنیم پول کلانی نصیبمان می‌شود این در حالی است که با یک جمع و تقسیم ساده در بهترین شرایط که قیمت نفت 100 دلار بود و کشور تحریم نبود حدود 75 میلیارد دلار در سال فروش نفت داشتیم که اگر آن را تقسیم بر 75 میلیون نفر بکنیم، نفری هزار دلار می‌شود که با احتساب دلار 3000 تومانی در سال 3 میلیون تومان می‌شود. حال که قیمت نفت به یک سوم کاهش یافته سهم هر ایرانی از پول نفت تقریباً 200دلار می‌شود این موضوع بیانگر آن است که پول نفت پول کلانی نیست و سرانه هر ایرانی که دولت برای خدمات پرداخت می‌کند بسیار بیشتر از این عدد است که صرف امنیت، آموزش، بهداشت و انواع خدمات عمومی دیگر می‌شود. اما متأسفانه این‌طور در جامعه عنوان می‌شود که مردم می‌توانند سهم بالایی از تقسیم پول نفت داشته باشند.

از طرف دیگر باید تأکید کنیم بودجه دولت به نفت وابسته است نه اقتصاد کشور. دولت در سال‌های اخیر تلاش کرده به جای درآمدهای نفتی به منابع دیگر مانند درآمدهای مالیاتی تکیه کند. می‌توان کشور را بدون سرانه 200 دلار هم اداره کرد. دولت هم این عزم را آغاز کرده و اقتصاد و ذهن متکی به نفت در حال آماده شدن است. سرانه تولید ناخالص داخلی ایران 600 میلیارد دلار است که کمتر از یک دهم آن از درآمدهای نفتی حاصل می‌شود. بنابراین این آمار نشان می‌دهد اقتصاد ایران برای کاهش اتکا به درآمد نفت مسیر خوبی را طی کرده است. اما مشکل ما منابع مالی نیست مشکل ما در اقتصاد بهره‌وری و راندمان پایین است که منابع را هدر می‌دهد. این اشکال اقتصاد ایران است. در واقع دور ریز منابع در کشور زیاد است. نباید ذهن مردم را درگیر این موضوع کنیم که کاهش درآمد نفت تنگناها را افزایش می‌دهد و این احساس را به مردم القا کنیم که مشکلات آنان بیشتر خواهد شد. برعکس دولت توان این را دارد که با کاهش اتکای بودجه به نفت کنترل و اداره کشور را در آرامش به پیش ببرد.

 کاهش اتکای بودجه به درآمدهای نفتی، مدیریت مصرف و بهره‌وری حداکثری اعتماد به نفس را در مسئولان و جامعه بالا می‌برد و اثر کاهش درآمدهای نفتی را کمرنگ می‌کند. همچنین برای جبران کاهش درآمدهای نفتی و نحوه هزینه آن باید استراتژی دقیقی توسط دولت تدوین شود.

 منبع: ایران