٦٥ مسأله نظام بانکداری، بخش هفدهم

بیژن بیدآباد  اقتصاددان

همزمان با بررسی و اصلاح پیش‌نویس تازه قانون بانکداری بدون ربا در مجلس، دکتر بیژن بیدآباد اقتصاددان و محقق با بررسی تطبیقی و تحلیلی بخش‌های مختلف این قانون و همچنین مناسبات فعلی نظام بانکداری ایران تمام مشکلات موجود را شناسایی و در قالب ٦٥ مسأله اساسی بانکداری ایران طرح کرده و برای هریک از آنها یک راه‌حل پیشنهاد کرده است. براین اساس تمام مسائل و مشکلات و راه‌حل‌های ارایه شده در این مقاله به صورت مسلسل به چاپ خواهد رسید.
در هفدهمین شماره از این مقاله به ادامه مبحث اصلاحات ساختاری بانکی می‌پردازیم.
مسأله چهل و پنجم: بازدهی پایین سرمایه در بیمه‌های اجتماعی و تأمینی
راه‌حل نود و هفتم: تأمین شخصی راستین (RPS)
تأمین شخصی راستین (RPS) صندوق‌های مستمری خصوصی و دولتی وفق ضوابط بانکداری راستین تأسیس می‌شود. افراد و همچنین کارگاه‌ها نسبت به مستخدمین خود می‌توانند بخشی از مبالغی که براساس قوانین و مقررات حاکم بر بیمه تأمین اجتماعی پرداخت می‌کنند را به صندوق‌های مستمری موضوع تأمین شخصی راستین واریز و از مزایای آن برخوردار شوند.
مسأله چهل و ششم: تکافل و حمایت
راه‌حل نود و هشتم: تکافل اجتماعی راستین
تکافل اجتماعی راستین (RST) اشخاص خیّر می‌توانند منابع خود را برای امور خیریه یا عام‌المنفعه نزد بانک سپرده‌گذاری کنند تا بانک منافع سپرده‌گذاری را در قالب بیمه تکافل اجتماعی از طریق حواله به تقاضای شخص خیّر به‌طور بلاعوض یا به صورت قرض در اختیار افراد ضعیف لازم‌الحمایه قرار دهد.
مسأله چهل و هفتم: اعتبارات خرد
راه‌حل نود و هشتم: تأمین مالی حامی
تأمین مالی حامی (SCF) جذب و تجمیع منابع اشخاص برای هدف حمایتی خاص به صورت غیرانتفاعی و پرداخت بلاعوض از طریق بانک است.
راه‌حل یکصدم: تأمین وام جمعی
تأمین وام جمعی (PPL) جذب و تجمیع منابع اشخاص برای قرض بدون بهره به مجری از طریق بانک است.
مسأله چهل و هشتم: ابزارهای تأمین مالی
اوراق مشارکت: در ایران ابزار تأمین مالی غیرربوی در قالب اوراق مشارکت ریالی برای اولین‌بار در ‌سال ١٣٧٣منتشر و مورد توجه قرار گرفت. عدم وجود سازوکار‌های نظارتی مبتنی بر فناوری و عدم توسعه آن در سطح بین‌المللی ازجمله محدودیت‌های این شیوه تأمین مالی محسوب می‌شود. انتشار اوراق قرضه ارزی در سطح بین‌المللی برای اولین بار در ایران به سال‌های ١٣٨٠ و ١٣٨١ برمی‌گردد.
راه‌حل یکصد و یکم: گواهی‌های راستین
گواهی‌های راستین نام مجموعه گواهی‌های طراحی شده در بانکداری مشارکت راستین است که در سیستم پایه یا زیرسیستم‌های مالی آن طبق ضوابط بانکداری مشارکت راستین تعریف و صادر می‌شوند. این گواهی‌ها برگه‌هایی با نام یا بی‌نام و قابل انتقال به غیر بوده و به قیمت اسمی و برای مدت انجام طرح منتشر می‌شوند. دارندگان گواهی راستین به نسبت قیمت اسمی و مدت زمان مشارکت در سود یا زیان حاصل از اجرای طرح مربوط شریک هستند. تعیین قیمت معاملاتی این گواهی‌ها برحسب مکانیزم عرضه و تقاضا در بازار گواهی راستین است. انواع گواهی‌های راستین و ویژگی آنها براساس نوع مشارکت طبق ضوابط بانکداری راستین خواهد بود:
   سیستم پایه (PLS): گواهی مشارکت و گواهی پذیره.
  تأمین مالی جعاله (JFS): گواهی آتی.
  تأمین مالی مضاربه (MFS): گواهی مضاربه و گواهی مضاربه ادواری.
 تأمین مالی مقاسطه (IFS): گواهی مقاسطه عادی و گواهی مقاسطه اجاره و گواهی مقاسطه مشارکت.
 تأمین مالی اجاره (RFS): گواهی‌های مشارکت رهنی و ادواری، مضاربه رهنی و ادواری، مزارعه رهنی و ادواری، مغارسه رهنی و ادواری، مساقات رهنی و ادواری، استصناع رهنی و ادواری و گواهی اجاره.
تأمین مالی امانی (BFS): گواهی امانت.
تأمین شخصی راستین (RPS): گواهی‌های تأمین اجتماعی، گواهی تأمین شخصی و گواهی تأمین مستمری.
 تکافل اجتماعی راستین (RST): گواهی تکافل و گواهی قرض.

منبع: شهروند