٦٥ مسأله نظام بانکد‌‌‌‌‌‌اری، بخش بیستم

بیژن بید‌‌‌‌‌آباد‌‌‌‌‌ اقتصاد‌‌‌‌‌د‌‌‌‌‌ان

همزمان با بررسی و اصلاح پیش‌نویس تازه قانون بانکداری بدون ربا در مجلس، دکتر بیژن بیدآباد، اقتصاددان و محقق با بررسی تطبیقی و تحلیلی بخش‌های مختلف این قانون و همچنین مناسبات فعلی نظام بانکداری ایران، تمام مشکلات موجود را شناسایی و در قالب ٦٥ مسأله اساسی بانکداری ایران طرح کرده و برای هر یک از آنها یک راه‌حل پیشنهاد کرده است. براین اساس تمام مسائل و مشکلات و راه‌حل‌های ارایه شده در این مقاله به صورت مسلسل به چاپ خواهد رسید. در بیستمین شماره از این مقاله به موضوع جریمه تاخیر تادیه و اصلاح الگوی مصرف بانک‌ها پرداخته شده است.
مسأله پنجاه‌وسوم: جریمه تاخیر تادیه
از مسائل رایج فعلی در بانکداری ایران موضوع جریمه تاخیر تادیه است که منع اخذ آن از سوی برخی فقیهان موجب واردآمدن خسارت به بانک و تشویق وام‌گیرنده به عدم ایفای تعهدات وی است. لذا باید راه ‌حلی اصولی برای برخورد با این موضوع طرح کرد تا ضمن حفظ حقوق بانک منجر به اخذ ربای مضاعف نشود.
راه ‌حل صدوششم:
 روش اصولی برخورد با تغییر در زمانبندی طرح
بانک با نظارت بر عملیات اجرایی و مالی طرح، هنگام تسویه حساب میزان تاخیر در انجام طرح را محاسبه و اعمال کند. در صورتی که طرح در تاریخ مقرر در طرح‌نامه به پایان نرسد، امین، مظنه قیمت بازار برای همه اقلام هزینه‌ای و درآمدی طرح را از بازار استعلام می‌کند. آثار تغییر قیمت‌ها بر جریان مالی طرح بر اثر تاخیر در زمانبندی با استفاده از روابط معین در حسابداری مشارکت راستین و بدون احتساب نرخ بهره محاسبه و از مجری دریافت و به سپرده‌گذار پرداخت می‌شود.
راه‌ حل صدوهفتم:
 حوادث قهری و غیرمترقبه
حوادث قهری و غیرمترقبه از عوامل ایجاد اختلافات مالی ناشی از عدم ایفای تعهد منبعث از رویدادهای غیرقابل پیش‌بینی است. لذا لازم است موارد لازم در این موضوع با دقت بیشتری طرح و راه‌ حل‌های اجرایی و عملیاتی آن بازبینی و
 تعریف شود.
مسأله پنجاه‌وچهارم:
طولانی بودن فرآیندهای قضائی
طولانی‌بودن فرآیندهای قضائی استیفای حق موجب خسارات زیادی به بانک و اطراف قرارداد آن می‌شود.
راه‌ حل صدوهشتم: داوری (حکمیت)
حل‌وفصل تمام اختلافات و منازعات فی‌مابین بانک، سپرده‌گذار، مجری و غیره که روابط حاکم بر آنان براساس بانکداری مشارکت راستین است، وفق دستورالعمل مربوطه و قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی از طریق ارجاع امر به داورمرضی‌الطرفین انجام می‌پذیرد.
مسأله پنجاه‌وپنجم: کنترل داخلی
نظام‌های کنترل داخلی در زمان حاضر آرمان‌گرایانه بوده و عملکرد ضعیفی دارند و مصوبات بانک مرکزی در این ارتباط بیش از آنکه اجرایی باشد، ارشادی است.
راه ‌حل صدو‌نهم: بازرسی و پایش عملیات
سامانه بازرسی و پایش عملیات (OCM): سیستم کامپیوتری مبتنی بر وب که امکان بازرسی و کنترل فعالیت‌های مختلف پرسنل بانک را به‌صورت آنلاین فراهم می‌کند.
مسأله پنجاه‌وششم:  
 نحوه تخصیص منابع
بر اثر اسراف منابع در فعالیت‌های سرمایه‌گذاری عملا عمر کالای سرمایه‌ای کوتاه‌ شده که این موضوع به معنی اتلاف منابع جامعه است. صرف منابع به معنای تقاضای بیشتر برای منابع بوده و قیمت منابع را در اقتصاد افزایش  و نتیجتا زمینه را برای دیگر سرمایه‌گذاری‌ها کاهش می‌دهد. لذا نیازمند مجموعه‌ای از استانداردها و دستورالعمل‌های مشخص در ارتباط با بخش‌ها و موضوعات هستیم تا هنگام تخصیص و مصرف منابع بانکی برای سرمایه‌گذاری آنها را لازم‌الرعایه کرد.
راه حل صدودهم: اصلاح الگوی مصرف منابع
به‌منظور اصلاح الگوی مصرف منابع بانکی و جلوگیری از اتلاف منابع که تبعات زیانبار اقتصادی و اجتماعی آن بیش از ربا است و همچنین افزایش بهره‌وری، بانک مکلف به رعایت موارد مشخص در عملیات بانکی می‌شود. بانک‌ها باید در جهت کاهش هزینه‌های عملیاتی و تسهیل ارایه خدمات بانکی سیستم‌های عملیاتی خود را مکانیزه کنند و با مهندسی مجدد، فرآیندهای عملیاتی خود را اقتصادی، امن و اصلاح کنند.

منبع: شهروند