به‌طور کلی در دنیا به منظور جلب توجه مردم به موضوعات مربوط به حفظ محیط‌زیست و تأمین زندگی سالم در راستای رسیدن به اهداف توسعه پایدار، روزهای نمادین خاصی مرتبط با حفظ محیط‌زیست تعیین می‌شود که از جمله آن‌ها روز جهانی محیط‌زیست، روز زمین پاک، روز هوای پاک و غیره است.
روز هوای پاک در دنیا تحت عناوین مختلف از جمله روز بدون خودرو، روز بدون دود و ... در کشورهای مختلف نام‌گذاری شده و اقدامات خاصی در این روز برای آگاهی‌بخشی به افکار عمومی صورت می‌گیرد اما در کشور ما هوای پاک یک هفته است که امسال پنج روز آن ناسالم بود!
بحران آلودگی هوا در تهران و ۶ شهر آلوده دیگر شامل تبریز، مشهد، اراک، اصفهان، شیراز و اهواز شدت گرفته و در مجموع بنابر اعلام شرکت کیفیت هوای شهرداری تهران ۱۸ روز پاک و ۲۳۸ روز سالم و ۴۹ روز ناسالم از ابتدای سال 97 در پایتخت شاهد بوده‌ایم؛ سرعت رشد آلاینده‌ها در کشور بیش از اقدامات پیشگیرانه بوده است.
با اینکه قوانینی برای تأمین هوای پاک در کشور وجود دارد و سازمان‌های مختلف نسبت به اجرای آن وظایفی را بر عهده دارند اما همه امیدها برای کاهش آلایندگی وزش باد و بارش باران است. کارشناسان معتقدند که به دلیل بارندگی‌ها و ناپایداری‌های جوی که به صورت وزش باد و ریزش باران بوده شاخص کیفیت هوا به وضعیت «سالم» می‌رسد نه اقداماتی که دولت و سازمان‌ها انجام می‌دهند و این روند همچنان هم ادامه دارد.
گزارش در دست سران سه قوه!
قانون هوای پاک در 34 ماده وظایف زیادی را برای سازمان‌ها و نهادهای مختلف به‌ویژه سازمان حفاظت محیط زیست تعریف کرده است. اجرای اصل 123 قانون اساسی به پیوست «قانون هوای پاک» که در جلسه علنی روز یکشنبه مورخ 25 تیرماه 1396 مجلس شورای اسلامی تصویب و در تاریخ 11مردادماه همان سال به تأیید شورای نگهبان رسید برای ابلاغ و اجرا به دولت واگذار شد.
از آن زمان تا امروز روزهای آلوده سال نشان داده که دراین مدت اقدام قابل توجهی برای بهبود وضعیت هوا صورت نگرفته است. 11 تیرماه 1396 هم آقای ناصر سراج، رییس سازمان بازرسی کل کشور در حاشیه همایش سراسر قوه‌قضاییه برای سومین بار اعلام کرد که «گزارش پرونده آلودگی هوا توسط سازمان بازرسی آماده و به رؤسای سه قوه ارائه شد.» اما با این وجود هیچ‌گاه از اینکه چه موضوعاتی در این گزارش مطرح شده چیزی به میان نیامد و این گزارش هم مانند قوانین مصوب مجلس به بایگانی دولت رفت.
جابه‌جایی استانداردها
مضرترین آلودگی که این روزها در شهرهای بزرگ به‌ویژه شهر تهران به آن توجه می‌شود، وجود ذرات معلق است که شاخص آن همیشه از طریق رسانه‌ها اعلام می‌شود. این آلاینده هم منشأ طبیعی و هم منشأ صنعتی دارند که مربوط به حمل و نقل جاده‌ای، کشاورزی و کارخانجات است.
کوچک‌ترین نوع ذرات کربن سیاه است که ماحصل سوخت فسیلی به‌ویژه گازوئیل است که از بقیه ذرات خطرناک‌تر به شمار می‌رود و باعث آسیب می‌شود این در حالی است که استاندارد جهانی نشان می‌دهد برای مواد آلاینده مختلف تنها باید یک روز داشته باشیم اما ما روزهای بیشتری را تجربه کرده‌ایم. این امر مشارکت مردمی و مسوولان را نیاز دارد تا با اقداماتی که گفتم بتوانیم به هوای پاک دست بیابیم. البته در این بین با کارشناسان شرکت کنترل هوای شهرداری تهران برای اظهارنظر در این باره تماس گرفتیم که با بهانه قرار دادن تعطیلات، حاضر به صحبت در این باره نشدند.
دعا کنید!
آقای عیسی کلانتری، رییس سازمان محیط‌زیست در حاشیه نخستین اجلاس ملی گزارش حقوق شهروندی که روز سه‌شنبه 28 آذرماه 96 در سالن اجلاس سران برگزار شد، با اشاره به آلودگی هوای تهران و تعطیلی مدارس، گفت: گازوئیل موجود، ده‌ها برابر حد استاندارد آلوده‌کننده بوده و دلیل عمده آلودگی هوا خودروها و آلایندگی گازوئیل است، دولت هم به این قضیه اعتراض می‌کند اما چاره‌ای ندارد، مگر می‌شود خودروها را خواباند؟
بنزین مصرفی هم غیر استاندار است؛ باید دعا کنیم که باد بیاید تا آلودگی‌ها را جابه‌جا کند! همه این اظهارنظرهای عجیب و غریب به دور از هرگونه برنامه عملی است، یعنی هیچ سیاستی برای بهبود وضعیت هوا در کشور و کاهش یا کنترل و مدیریت منابع آلایندگی وجود ندارد. سازمان حفاظت محیط‌زیست شاید متولی اصلی در این زمینه باشد اما با توجه به اظهارات خود آقای کلانتری هیچ کارنامه قابل قبولی ندارد.
خسارات میلیاردی آلودگی بر سلامت مردم
بر اساس گزارش بانک جهانی، تاوان اقتصادی آلودگی هوا که همان هزینه‌های آسیب به سلامت شهروندان است، در تهران سالانه 6/2 میلیارد دلار است اما نکته جالب اینجاست که با مقایسه همین رقم برای شهرهای مختلف، متوجه می‌شویم که اگر به لحاظ میزان ذرات زیر 5/2 میکرون، تهران را به وضعیت سئول یعنی از ۳۵ میلی‌گرم بر مترمکعب به ۲۵ میلی‌گرم بر متر مکعب برسیم، سالانه ۴۰۰ میلیون دلار از خسارات آلودگی هوا به شهرمان کم می‌شود!
اگر همین عدد به ۲۰ میلی‌گرم بر مترمکعب برسد که مشابه شرایط مکزیکوسیتی است، ۳۰۰ میلیون دلار دیگر صرفه‌جویی می‌کنیم و اگر به وضعیت لندن برسیم که متوسط غلظت ذرات آلاینده زیر 5/2 میکرون در آن حدود ۱۵ میلی‌گرم بر مترمکعب است، ۴۰۰ میلیون دلار از هزینه‌های اقتصادی آلودگی هوا کاهش می‌یابد. اینها نشان می‌دهد هرچقدر در حوزه کاهش آلودگی هوا هزینه شود، علاوه بر اینکه به نفع جان و سلامتی مردم است، حتی به لحاظ اقتصادی هم در مجموع به نفع شهر و شهروندان است.
بانک جهانی راهکارهای مشخصی را هم برای کاهش آلودگی هوا در تهران پیشنهاد داده که هریک میزانی از اثربخشی، تحلیل هزینه، فایده و دوره زمانی نتیجه‌بخشی دارند اما همه اینها نیازمند داشتن برنامه‌ریزی مشخص و مدیریت یکپارچه است تا بتواند به نتیجه‌ای برسد. حرکت با شرایط فعلی یعنی افزایش آلاینده‌ها و از دست رفتن معدود روزهای سالم که مردم بتوانند در آن نفس بکشند. تنها امید برای مسوولان این است که باد و باران بیاید بلکه کمی هوای دود گرفته را صاف کند تا بلکه از بار مسوولیت‌شان کم شود.
منبع: سلامت نیوز