بهمن آرمان
کارشناس اقتصادی
بحث مالیات در ایران ابعاد و دامنه گسترده‌ای دارد. اما از نظر من مهم‌ترین بخش برای پرداختن به آن، مالیات از منظر تولید است. در ایران اصولاً سیستم مالیاتی تدوین شده در راستای حمایت از تولید نبوده است. به‌طوری که بخش بزرگی از فعالیت‌های اقتصادی کشور اصولاً مشمول پرداخت مالیات نمی‌شوند. می‌بینیم که در حوزه‌هایی مثل مسکن و املاک که مجبور هستند به شکل صوری مالیات پرداخت کنند، قیمت‌های در نظر گرفته شده برای پرداخت نکردن مالیات واقعی در حد رقم‌های سمبلیک است.
دولت هم بنا به دلایل سیاسی قادر به مالیات گرفتن از آن بخش‌هایی که مالیات پرداخت نمی‌کنند، نیست. به همین خاطر است که حداکثر فشارش را روی آن مواردی گذاشته که می‌تواند از آنها درآمد داشته باشد. گفته می‌شود که سالانه حدود 20 میلیارد دلار کالای قاچاق وارد کشور می‌شود، آنها مشمول مالیات نیستند. دولت هم در حال حاضر، در تنگنای مالی قرار گرفته و وقتی نمی‌تواند با این بخش‌ها مقابله کند، مالیات بخش‌های دیگر مانند تولید را افزایش می‌دهد.
به‌طور مثال در بورس‌های جهان شرکت‌ها زمانی که سود خودشان را به سرمایه‌گذاری مجدد یا افزایش سرمایه اختصاص می‌دهند، مشمول پرداخت مالیات نیستند. ولی در ایران سودی که به سرمایه‌گذاری مجدد داده می‌شود، مشمول پرداخت مالیات است. چنین اقداماتی اجازه به انجام رسیدن طرح‌های توسعه، بازسازی تکنولوژیکی و ماشین‌آلات را نمی‌دهد. به همین خاطر سیستم مالیاتی ایران سیستمی بسیار بیمار است.
به هرحال کسی نخواسته است که به صورت ریشه‌ای با این مسأله برخورد کند. وضعیت مالیاتی ایران، با تمام سیستم‌های مالیاتی در سایر کشورها متفاوت است. یک نمونه برای آن، قیمت حامل‌های انرژی است. در کشورهای دیگر دولت 70 درصد مالیات روی فرآورده‌های نفتی اعمال می‌کند و به همین ترتیب استفاده از فرآورده‌های نفتی را به عنوان منبع درآمدی برای دولت‌ها در نظر می‌گیرند اما در ایران اوضاع برعکس است. به جای مالیات گرفتن از حامل‌های انرژی، روی آن سوبسید پرداخت می‌شود. بعد می‌آیند و بخش تولیدی را با دشواری‌های جدی روبه‌رو می‌کنند.
دامنه مباحث مالیاتی ایران گسترده است و بخش‌های دیگری را هم در بر می‌گیرد. یک مسأله آن، شرکت‌های خارج از بورس است. پائین بودن تعداد شرکت‌های پذیرفته شده در بورس، به این علت است که آنها بیرون از بورس می‌توانند حساب‌سازی کنند و مالیات ندهند. اما زمانی که در بورس وارد می‌شوند، باید همه چیزشان شفاف باشد، صورت‌های مالی شان دقیق مشخص باشد و مالیات بدهند.
در چنین شرایطی طبیعی است که دولت از مالیات به عنوان ابزاری برای توسعه اقتصادی استفاده نمی‌کند و آن را تنها منبع درآمد می‌داند. هنوز به سبک همان دوره‌هایی که ایران فئودالی اداره می‌شد، مالیات را به عنوان خراج در نظر می‌گیرند نه به عنوان یک شیوه مدرن برای کشورداری و رسیدن به توسعه.

روزنامه ایران