کارت هوشمند ملی صادر نمی‌کنیم اما مردم باید ثبت‌نام کنند
ابطال کارت‌های ملی قدیمی و گرفتاری مردم
درحالی‌که 5میلیون و ٩٠٠هزار نفر برای دریافت کارت هوشمند ملی بیش از یک سال است که ثبت‌نام کرده‌اند، اما به‌علت تحریم‌ها و نبود کاغذ مورد نیاز، کارتی برایشان صادر نشده و ١٠میلیون نفر هم درست به همین علت تاکنون برای ثبت‌نام اقدام نکرده‌اند.
قانون الزامی‌بودن ارائه کارت هوشمند ملی در بانک‌ها و ادارات دولتی از اول تیرماه توسط سازمان ثبت احوال ابلاغ شد؛ موضوعی که سخنگوی این سازمان هم آن را تأیید اما یک بند به آن اضافه می‌کند: «با رسید ثبت‌نام هم خدمات به افراد ارائه می‌شود.»
ارائه خدمات فقط با کارت هوشمند ملی یا رسید ثبت‌نام
اگر این روزها به هر بهانه‌ای گذرتان به بانک‌ها، دفاتر خدمات الکترونیک، پلیس+١٠، پلیس راهنمایی و رانندگی، ثبت اسناد و بنگاه‌های املاکی و هر جایی که نیاز به احراز هویت است افتاده باشد، قطعا متوجه این موضوع شده‌اید که خدمات تنها به افرادی ارائه می‌شود که کارت هوشمند ملی دارند یا حداقل رسید ثبت‌نام در دستشان است، در غیر این صورت حتی با ارائه کارت سابق ملی هم هیچ نوع خدماتی به مراجعه‌کننده داده نمی‌شود. «قانونی است که به‌تازگی ابلاغ شده و ما مجبور به اجرای آن هستیم.»
این را کارمند یکی از باجه‌های بانک ملی شعبه میدان شهدای هفتم‌تیر به مرد میانسال مراجعه‌کننده می‌گوید و از او می‌خواهد که برای ثبت‌نام کارت هوشمند ملی به یکی از دفاتر پیشخوان دولت برود. مرد میانسال با تعجب می‌پرسد: «مگه کارت هوشمند صادر میشه؟ خانم و بچه‌های من ٧ماهه ثبت‌نام کردن، کارت بهشون ندادن، پس من چرا باید برم ثبت‌نام کنم؟»
این موضوع حالا یک هفته است که به چالش جدی بین متصدیان ارائه خدمات بانکی و مراجعه‌کنندگان تبدیل شده است؛ افرادی که با کارت ملی قدیمی خود پشت باجه می‌نشینند و می‌خواهند چک نقد کنند، حساب باز کنند، پول بریزند یا برداشت کنند.
«به ما هم دستور دادن و تابع قانونیم، روی برگه هم نوشتیم و زدیم پشت باجه ولی با این حال مشتری میاد داد و بیداد می‌کنه، می‌گه کارم عقب می‌افته، دفتر پیشخوان شلوغه و چندین و چند جور توضیح دیگه، ما باید این عصبانیت مردم رو تحمل کنیم درحالی‌که حرفشون هم درسته، میگن کارت قدیمی معتبرتره یا یه رسید ثبت‌نام؟ ولی ما هم ماموریم و معذور.»
این را آقای ایزدی، کارمند بانک ملی به من می‌گوید و با خنده‌ای تلخ اضافه می‌کند: «تا آخر امروز حداقل غر‌غرهای ١٠نفر دیگر را هم باید بشنویم و تحمل کنیم.»
11ماه انتظار برای دریافت کارت هوشمند ملی
از آنجا راهی یکی از دفاتر پیشخوان دولت در خیابان بهار شیراز می‌شوم. صف ثبت‌نام کارت ملی از بقیه صف‌ها شلوغ‌تر است. برخی مراجعه‌کنندگان با قیافه عبوس می‌نشینند رو به دوربین عکاسی که گوشه سالن عکس کارت‌ملی را می‌گیرد و فوری بلند می‌شوند.
بیشتر از مراجعه‌کننده برای ثبت‌نام جدید، افرادی آمده‌اند که چندین‌ماه است ثبت‌نام کرده‌اند اما هنوز کارتی برایشان صادر نشده؛ متصدی باجه به مراجعان می‌گوید:
«کارتتون صادر نشده، کاغذش نیست هنوز، صادر شد براتون پیامک می‌رسد.» زهرا عدلی، زن ٤٤ساله‌ای که در حال ثبت‌نام است، می‌گوید: «حرف من اینه که چرا وقتی نمی‌تونن کارت صادر کنن، ما رو مجبور کردن ثبت‌نام کنیم؟ چرا من باید بابت یه ورق رسید پول بدم درحالی‌که اصلا معلوم نیست بابتش کارت هوشمند ملی به من بدن یا نه؟»
انتقاد خانم عدلی حرف مراجعه‌کنندگان دیگر هم هست؛ «الان با این رسید راحت‌تر میشه کلاهبرداری کرد یا با کارت قبلی؟ سؤال مهم‌تر اینه که چطور سریع قانون ابلاغ‌کردن به همه جا که به کسایی که کارت هوشمند ملی ندارن از اول تیر خدمات ندین اما تو همون ابلاغیه نیاوردن که بالاخره در چه تاریخی کارت هوشمند صادر میشه؟»
گلایه مردم در دفتر پیشخوان دولت و چند بانک دیگر حول و حوش همین حرف‌هاست. بیشتر افراد از اینکه نمی‌دانند چه زمانی در ازای پولی که پرداخت کرده‌اند، کارتشان آماده می‌شود، عصبانی‌اند و قانون اخیر ثبت احوال را توهین به شهروندان می‌دانند.
کارت هوشمند ملی؛ از طرح آزمایشی تا توقف سراسری
صدور آزمایشی کارت هوشمند ملی از سال89 آغاز شد. شهروندان استان قم نخستین کسانی بودند که کارت هوشمند ملی دریافت کردند. مسئولان پیشین سازمان ثبت احوال کشور در مورد خدمات متعدد و متنوع این کارت سخنرانی‌های زیادی کردند.
به‌طور مثال محمد ابراهیم طریقت، مجری طرح کارت هوشمند ملی در یازدهم دی‌ماه سال1389 گفت که این کارت 42مزیت دارد که امکان تصدیق هویت براساس رمز عبور، رمزنگاری و بیومتریک به‌صورتی که هم کارت هم صاحب کارت و هم سیستم بهره‌برداری بتوانند دو به دو یکدیگر را تصدیق هویت کنند، امکان امضای دیجیتال، انتخابات الکترونیکی، سلامت الکترونیک با محوریت وزارت بهداشت، واریز یارانه نقدی، خدمات شهروند الکترونیکی، کیف پول الکترونیکی، مشاهده اطلاعات گواهینامه رانندگی توسط پلیس، جلوگیری از انکار در قراردادها و استفاده به‌عنوان سیم‌کارت تلفن همراه تنها برخی از این خدمات است؛ مواردی که در کارت‌های فعلی هوشمند ملی وجود ندارد و مسئولان ثبت احوال درباره امکان فعال‌شدن آنها چیزی نمی‌گویند.
اما صدور سراسری این کارت‌ها از سال1392 شروع شد که برخی شهروندان کارت خودشان را تعویض کردند ولی سال1396 سازمان ثبت احوال کشور در فراخوانی اعلام کرد که کارت‌های سنتی ملی تا سال1398 اعتبار خود را از دست می‌دهد و فراخوان داد که همه ایرانیان برای ثبت‌نام به دفاتر پیشخوان دولت مراجعه کنند، اما یک سال بعد در مرداد‌ماه1397 مسئولان سازمان ثبت احوال اعلام کردند که بر اثر تحریم‌ها امکان صدور کارت برای ثبت‌نام‌شدگان وجود ندارد که این روال تاکنون ادامه پیدا کرده است. حالا سخنگوی این سازمان می‌گوید که چاپخانه دولتی ایران قرار است کارت‌ها را با منابع داخلی کشور صادر کند؛ وعده‌ای که هنوز عملیاتی نشده است.
زمان صدور کارت‌های جدید ملی هنوز مشخص نیست
سیف‌الله ابوترابی، سخنگوی ثبت احوال کل کشور به برخی از سؤالات همشهری درباره موانع صدور کارت هوشمند ملی پاسخ داد اما در نهایت نگفت که چه زمانی برای همه افراد کارت صادر می‌شود.
تا اول تیرماه١٣٩٨ چه تعداد از افراد واجد شرایط کارت هوشمند ملی دریافت کرده‌اند؟
٥١میلیون‌و٥٠٠ هزار نفر از ٦١میلیون‌و٥٠٠ هزار ایرانی واجد شرایط برای ثبت‌نام دریافت کارت هوشمند ملی اقدام کرده‌اند که برای ٤٥میلیون‌و٦٠٠ هزار نفر آنها کارت صادر و تحویلشان داده شده است.
یعنی ١٥میلیون‌و٩٠٠هزار نفر بدون کارت مانده‌اند؟
بله، البته ٥میلیون‌و٩٠٠ هزار نفر ثبت‌نام کرده‌اند که رسید دارند و 10میلیون نفر دیگر هنوز اقدامی در این‌باره نکرده‌اند که ما اخیرا از دستگاه‌ها، مراکز و بانک‌هایی که از خدمات احراز هویت ثبت احوال کشور استفاده می‌کنند، خواسته‌ایم که از اول تیرماه به این افراد هیچ‌گونه خدماتی ارائه ندهند تا مجبور شوند برای ثبت‌نام اقدام کنند.
پس حتما صدور کارت هوشمند ملی که بر اثر تحریم‌ها و نبود کاغذ مورد نیاز آن متوقف شده بود را دوباره از سر گرفته‌اید که این قانون را ابلاغ کرده‌اید؟
هنوز نه! ما در سازمان ثبت‌احوال تمام وظایف مربوط به‌خودمان در زمینه صدور کارت هوشمند ملی را انجام داده‌ایم اما چاپخانه دولتی که زیرنظر وزارت اقتصاد و امور دارایی است، هنوز چاپ کارت‌ها را آغاز نکرده است.
خب وقتی هنوز چاپ کارت‌ها آغاز نشده، چرا مردم را مجبور به ثبت‌نام می‌کنید و بعد هم به ادارات و بانک‌ها بخشنامه می‌زنید که از دادن خدمات به افرادی که کارت هوشمند ملی ندارند، خودداری کنند؟
سؤال اول را از چاپخانه دولتی بپرسید چون آنها باید بگویند که چه زمانی می‌خواهند چاپ کارت‌ها را به شکل انبوه شروع کنند. در مورد سؤال دوم هم گفتم که با رسید ثبت‌نام به آنها خدمات ارائه می‌شود.
بحث سر همین است، شما از یک طرف می‌گویید نمی‌دانم صدور کارت‌ها از چه زمانی آغاز می‌شود و از طرف دیگر مردم را مجبور می‌کنید برای چیزی که هنوز تکلیفش نامعلوم است، پول بپردازند و ثبت‌نام کنند و فقط یک رسید بگیرند.
به هر حال این قانونی است که در شورای‌عالی فناوری که رئیس‌جمهور ریاست آن را به‌عهده دارد، تصویب شده که ما به همه دستگاه‌ها ابلاغ کردیم. حالا اینکه کارت کی صادر می‌شود و چرا 16میلیون نفر مجبورند ثبت‌نام کنند، دیگر اتفاقی است که رخ داده.
روزنامه همشهری