شیوع کرونا در ایران بسیاری از کسب‌وکارها را به تعطیلی کشاند. در حالی که بسیاری از کارشناسان نسبت به عمیق‌تر شدن رکود در پی همه‌گیری کووید-19 هشدارهایی را مطرح می‌کنند، انتشار آمار چک‌های برگشتی اسفند ماه از سوی بانک مرکزی، زنگ خطر سونامی چک‌های برگشتی را به صدا درآورد. بررسی‌های پژوهشکده پولی و بانکی نشان می‌دهد که در اولین ماه شیوع کرونا (اسفند 98) بالغ بر یک میلیون و ۳۶ هزار فقره چک به ارزش حدود ١٧٧ هزار میلیارد ریال در کل کشور برگشت خورده که نسبت به ماه پیش از آن، از نظر تعداد و مبلغ به ترتیب 2/44 درصد و 9/51 درصد افزایش را نشان می‌دهد.

ابزار چک در میان فعالان فضای کسب‌وکار، به‌ویژه بازاری‌ها، جایگاه ویژه‌ای دارد. این قشر معمولا از طریق این ورق بهادار خرید و عرضه کالا را انجام می‌دهند و بنا به اعتباری که نزد یکدیگر دارند مبلغ چک را تعیین می‌کنند. در واقع چک چنان جایگاهی در میان خریداران و فروشندگان دارد که در نبود آن فعالیت کسب‌وکارها با وقفه مواجه می‌شود. با این حال گاهی بروز بعضی از بحران‌ها و یا ورشکستگی بنگاه‌های اقتصادی نقدشوندگی چک را با مشکل مواجه می‌سازد و در واقع این چک‌ها در موعد مقرر توان پاس‌شوندگی خود را از دست می‌دهند. حال بانک مرکزی برای کمترشدن چک‌های برگشتی جرائمی را برای صاحبان چک در نظر گرفته که ازجمله آن می‌توان به محرومیت از انجام فعالیت‌های بانکی اشاره کرد. در نظر گرفتن چنین احکامی باعث شده تا افراد با احتیاط بیشتری اقدام به رد و بدل چک کنند. صاحبان دسته‌چک‌ها که نمی‌خواهند از دریافت وام و تسهیلات محروم شوند، تمام توان خود را می‌گذارند تا در موعد مقرر حساب خود را پر کنند. با این حال تا سال‌ها پیش عده‌ای هم از این ورق بهادار به‌عنوان ابزاری برای پیشبرد امور خود استفاده می‌‌کردند. آنها بدون اینکه توجهی به قدرت خرید و توانایی مالی خود داشته باشند، برای خرید هر کالایی اعم از ارزان و گران از طریق چک اقدام می‌کردند، اقدامی که باعث شد تا از مقطعی به بعد چک اعتبار خود را تا حدودی از دست بدهد. از این رو بانک مرکزی قوانین سرسختانه‌تری را برای صدور چک در نظر گرفت. البته باید توجه داشت که کسبه بازار معمولا شناخت خوبی از یکدیگر دارند و از اعتبار هم آگاه هستند؛ حتی ممکن است آنها پس از مراجعه به بانک با حساب خالی طرف مقابل مواجه شوند، اما مهر چک برگشتی را روی چک نزنند. آنها می‌دانند که اگر این چک امروز پاس نشود، طی هفته‌های آینده به پول نقد تبدیل می‌شود.

  بازاری‌ها نگران چک‌های برگشتی

فراگیری کرونا در ایران بیش از پیش فعالان بازار را نگران برگشت‌‌خوردن چک‌هایشان کرده است. بانک مرکزی نیز با پیش‌بینی این موضوع، از مدت‌ها قبل بخشنامه «لغو محرومیت‌های دارندگان چک برگشتی طی دوره سه‌ماهه شیوع ویروس کرونا» را ابلاغ کرد که بر اساس آن، دارندگان دسته‌چک‌هایی که برگه بهادار آنها از اول اسفند 98 تا پایان اردیبهشت ماه 99 برگشت می‌خورد، به مدت سه ماه از دریافت خدمات بانکی محروم نخواهند شد. حال آخرین آمار بانک مرکزی از تعداد معاملات چک نشان می‌دهد که طی اسفند ماه بالغ بر ٩ میلیون و ۵۰۰ هزار فقره چک به ارزشی بیش از ١٤٩٤ هزار میلیارد ریال مبادله شده است. حال از این تعداد، بالغ بر یک میلیون و ۳۶ هزار فقره چک به ارزشی حدود ١٧٧ هـزار میلیارد ریال در اولین ماه شیوع کرونا برگشت داده شده که نسبت به بهمن 98 از نظر تعداد و مبلـغ به ترتیب 2/44 درصد و 9/51 درصد افزایش را نشان می‌دهد. بر این اساس برخی از کارشناسان اقتصادی، از حالا موضوع سونامی چک‌های برگشتی را پیش کشیده‌اند.

آرمان ملی