اقتصادي كه در سال‌هاي گذشته به درآمدهاي نفتي وابسته‌تر شده است

 چشم اقتصاد ايران به قيمت نفت است. افزايش قيمت‌ها خيال دولت‌ها را آسوده مي‌كند و كاهش آن نگراني از كسري بودجه را افزايش مي‌دهد، به‌خصوص آنكه در تنظيم بودجه سالانه دولت‌ها هميشه با خوش‌بينانه‌ترين نگاه به قيمت نفت در بازارهاي جهاني بودجه سنواتي را تنظيم مي‌كنند. اكنون كه قيمت نفت ايران از 110 و 111دلار در اوايل تابستان سال جاري به كمي بيش از 80دلار رسيده و اين سير نزولي همچنان ادامه دارد، باتوجه به اين كاهش قيمت، دولت بايد بودجه سال آينده را برخلاف سال گذشته با نگاهي بدبينانه نسبت به قيمت تدوين كند و كف قيمت را درنظر بگيرد تا نگراني بابت كسري بودجه نداشته باشد، به‌ويژه آنكه پس از اجراي قانون هدفمندي يارانه‌ها، كسري بودجه مي‌تواند اعتبار دولت را نزد افكار عمومي به‌شدت تنزل دهد.

وابستگي اقتصاد و بودجه كشور به درآمدهاي نفتي موجب شده تا نوسانات قيمت نفت تاثير قابل‌توجهي در اقتصاد ايران داشته باشد. حال آنكه برخي كشورها همچون نروژ درآمدهاي نفتي خود را در صندوق توسعه يا حساب ذخيره ارزي پس‌انداز مي‌كنند. صندوق توسعه ملي نيز با همين نگاه در كشور ايجاد شده است، هر چند هنوز مكانيسم ذخيره منابع ارزي حاصل از فروش نفت در صندوق مطابق قانون مدون پيش نمي‌رود.

در ميان كشورهاي مختلف ونزوئلا بعد از ايران بيشترين وابستگي به نفت را دارد. مشكلات اقتصادي كه در ايران وجود دارد در آن كشور نيز ديده مي‌شود، با اين حال نيكلاس مادورو، رييس‌جمهور ونزوئلا اعلام كرده است: بودجه سال 2015 ونزوئلا برمبناي قيمت 60دلار براي هر بشكه نفت بسته خواهد شد.

دولت ونزوئلا معمولا هنگام تنظيم بودجه سالانه خود قيمت نفت را پايين‌تر از حد واقعي ارزيابي مي‌كند تا بتواند با محدوديت‌هاي كمتري، بودجه را در بخش‌هاي مختلف هزينه كند. ونزوئلا در بودجه سال 2014 خود نيز قيمت نفت را 60دلار تعيين كرده بود.

قيمت نفت‌خام به‌دليل قوي بودن عرضه، ضعيف بودن تقاضا و عدم تمايل كشورهاي توليد‌كننده نسبت به كاهش توليد و به‌ويژه عربستان، از ماه ژوئن تاكنون بيش از 25درصد كاهش يافته است. قيمت نفت‌خام امريكا براي تحويل در ماه نوامبر، در پايان معاملات ديروز به 82دلار و 75سنت رسيد.

مادورو در عين حال تصريح كرد كه تصور مي‌كند قيمت نفت افزايش خواهد يافت و طرح‌هاي اجتماعي دولت ونزوئلا با كمبود بودجه مواجه نخواهد شد.

رييس‌جمهور ونزوئلا گفته است: قيمت نفت ممكن است به 40دلار كاهش يابد و من تضمين مي‌كنم كه تمام حقوق اجتماعي مردم، حق آنها بر آموزش، بهداشت، غذا و زندگي تامين خواهد شد.  يكي از ويژگي‌هاي اصلي كشورهاي وابسته به نفت بودجه‌ريزي با نگاه بدبينانه نسبت به قيمت نفت است.

ايران به‌عنوان كشوري كه داراي بدهي بالا و هزينه‌هاي فراوان است، ظرف 25سال گذشته باوجود آنكه به استناد اهدف برنامه‌يي خود، قصد كاهش وابستگي بودجه به منابع نفتي را داشته، اما هر سال ميزان وابستگي به نفت افزايش پيدا كرده و در چنين شرايطي با نوسانات قيمت نفت، اقتصاد انعطاف لازم را نخواهد داشت. اين در شرايطي است كه در حال حاضر اقتصاد ايران در شرايط ركود به‌سر مي‌برد و نياز به تزريق منابع توسط دولت دارد اما دولت داراي ذخيره ارزي چنداني نيست و با كاهش قيمت نفت نيز ترس از تامين هزينه‌هايش افزايش پيدا كرده است، درحالي كه اگر سازوكار صندوق توسعه ملي به‌درستي اجرا شده بود، نوسانات قيمت نفت بر اقتصاد و تصميم‌گيري‌هاي دولت براي اقتصاد، بي‌تاثير بود.

تيمور رحماني، كارشناس اقتصادي در گفت‌وگو با «تعادل»، درمورد تعيين قيمت نفت هنگام تدوين بودجه‌، گفت: دولت هميشه بايد يك دامنه نوسان براي قيمت نفت درنظر بگيرد و درنهايت قيمتي را كه ممكن است در بدترين شرايط اتفاق بيفتد، در بودجه درنظر بگيرد.

به گفته او، درصورتي كه دولت پايين‌ترين قيمت را درنظر بگيرد و درنهايت قيمت نفت بالاتر از پيش‌بيني‌هايش باشد، مازاد درآمد حاصله در صندوق توسعه ملي ذخيره خواهد شد و درصورت كاهش قيمت نيز دولت در تنگنا قرار نمي‌گيرد.

رحماني، با بيان اينكه كارشناسان حوزه انرژي قادر به پيش‌بيني قيمت نفت در يك سال آتي هستند، گفت: دولت مي‌تواند با وجود مجموع پيش‌بيني‌ها بودجه را با كمترين رقم تنظيم كند.

محمد مزرعتي، مدير همكاري‌هاي بين‌الملل صندوق توسعه ملي، با بيان اينكه بهتر است دولت كف قيمت را براي نفت در لايحه بودجه 94 درنظر بگيرد، گفت: قيمت احتياطي 80 تا 85دلار براي نفت مناسب است.

وي افزود: باتوجه به اينكه هم‌اكنون حساب ذخيره ارزي فعال است چنانچه قيمت نفت افزايش يافت، دولت مي‌تواند مابه‌التفاوت افزايش قيمت نفت را به اين حساب واريز كند.

‌مزرعتي گفت: درواقع تعيين كف قيمت نفت در لايحه بودجه 94 باعث مي‌شود اگر قيمت‌ها بهبود يافت، دولت به دردسر نيفتاده و نگراني بابت كسري بودجه نداشته باشد.

وي با بيان اينكه بعيد است قيمت نفت به زير 70دلار برسد، تصريح كرد: چنانچه قيمت‌ها به كمتر از 70دلار در هر بشكه برسد، قطعا توليد شيل‌هاي نفتي براي امريكا به‌صرفه نخواهد بود و اين امر امريكايي‌ها را با مشكل مواجه مي‌كند، بنابراين بعيد است قيمت نفت به كمتر از 70دلار در هر بشكه برسد.

وي افزود: البته شايد هم‌اكنون تمايل براي ماندن قيمت نفت در كانال 80 تا 90دلار باشد، اما هيچ تضميني مبني بر اينكه قيمت‌ها روي همين محدوده باقي بماند، وجود ندارد.

وي در پاسخ به اين پرسش كه آيا كاهش قيمت نفت تاثيري در عملكرد صندوق توسعه ملي خواهد داشت، افزود: باتوجه به اينكه صندوق توسعه ملي بر مبناي اساسنامه خود عمل مي‌كند، بنابراين كاهش قيمت‌ها تاثيري بر عملكرد اين صندوق ندارد و دولت بايد سهم خود را از درآمدهاي نفتي به صندوق واريز كند.

منبع: تعادل