دکتر محمد حسین ادیب
 استاد دانشگاه اصفهان

پایه پولی از جنس نقدینگی است و رشد پایه پولی به رشد نقدینگی می‌انجامد، اگر با وجود رشد پایه پولی و رشد نقدینگی، همچنان تورم در کشور کاهشی بوده است پرسش اصلی این است که منبع تغذیه‌کننده تورم کدام‌است؟
منبع تغذیه‌کننده تورم: تورم از حاصل ضرب نقدینگی در سرعت گردش نقدینگی حاصل می‌شود، در دو سال گذشته با وجودی که نقدینگی افزایش قابل ملاحظه داشته به سبب کاهش سرعت گردش نقدینگی، تورم کاهشی بوده است.  
ارتباط پایه پولی و نقدینگی: نقدینگی مجموع اسکناس در اختیار مردم به اضافه سپرده‌های مردم در بانک‌هاست، پایه پولی اسکناس در اختیار مردم به علاوه 13 درصد از سپرده‌های بخش غیر دولتی در بانک‌هاست لذا در عمل پایه پولی از جنس نقدینگی است و استدلالی که در خصوص نقدینگی طرح شد در مورد پایه پولی هم مصداق دارد، به هر میزان که سپرده بانکی رشد کند معادل 13 درصد آن به صورت ذخیره قانونی به بانک مرکزی پرداخت می‌شود و در محاسبه پایه پولی لحاظ می‌شود پایه پولی از جمله 13 درصد از سپرده‌های بانکی است
تأثیر رشد پایه پولی و تورم : خبرنگار صدا و سیما در پرسش از ریاست جمهوری بر این اصرار داشت که رشد پایه پولی با فاصله 6 ماه به تورم منجر می‌شود و دستاورد دولت در مهار تورم به سبب رشد پایه پولی بزودی از دست می‌رود، رشد پایه پولی تنها در سال‌جاری قابل ملاحظه نبوده و از آغاز سال 92 تا به امروز رشد پایه پولی روند بالایی داشته معذالک تورم نیز رو به کاهش بوده و تورم نقطه به نقطه از 45 درصد در خرداد 92 به 11 درصد در شهریور سال 94 کاهش یافته است لذا با وجود رشد بالای پایه پولی از آغاز سال 92 تا کنون، تورم همچنان رو به کاهش بوده و این نشان می‌دهد بین رشد پایه پولی و تورم ارتباط یک به یک نیست.
ارزیابی نهایی: ریاست جمهوری بدرستی در پاسخ خبرنگار صدا و سیما اظهار داشت که جمع نقدینگی و سرعت گردش نقدینگی تورم زاست، آنچه که طی 21 ماه گذشته عامل مهار تورم بوده، مهار رشد پایه پولی و نقدینگی نبوده است بلکه عامل اصلی کاهش سرعت گردش نقدینگی بوده است، سرعت گردش نقدینگی آنقدر کاهش یافته که حتی آثار رشد نقدینگی را نیز خنثی کرده است.
دلایل کاهش سرعت گردش نقدینگی
الف-سقوط قیمت نفت : قیمت نفت 59 درصد کاهش یافته و کاهش قیمت نفت به کاهش تقاضا انجامیده است، کاهش تقاضا به کاهش فروش می‌انجامد، کاهش فروش باعث می‌شود تا توان دریافت‌کنندگان تسهیلات بانکی برای پرداخت اقساط تسهیلات کاهش یابد، کاهش اقساط تسهیلات به کاهش وصولی بانک‌ها می‌انجامد، کاهش وصولی بانک‌ها باعث می‌شود تا توان پرداخت تسهیلات جدید بانک‌ها کاهش یابد، کاهش وصولی بانک‌ها به قفل شدن منابع بانک‌ها می‌انجامد طیب نیا وزیر اقتصاد اعلام داشتند که 80 درصد منابع بانک‌ها قفل شده است، مدیر عامل بزرگترین بانک کشور اعلام داشت که 60 درصد منابع این بانک قفل شده است، معاون نظارت بانک مرکزی اعلام داشت 50 درصد تسهیلات بانک‌ها به شرکت‌های بزرگ پرداخت شده و شرکت‌های بزرگ اقساط تسهیلات را پرداخت نمی‌کنند و حداکثر اگر یک شرکت بزرگ وام را پرداخت کند از بانک دیگری تسهیلات دریافت می‌کند و وام بانک را پرداخت می‌کند و حاصل جمع مثبت آن برای بانک‌ها صفر است.
ب- بلوکه شدن 50 درصد منابع بانک‌ها در مسکن : احتمالاً حدود 50 درصد تسهیلات بانکی به هر عنوانی اخذ شده باشد در عمل وارد بخش مسکن و در این بخش بلوکه شده و وام گیرندگان قادر به بازپرداخت آن به سبب نافروش ماندن نیستند.

علت عدم تبدیل نقدینگی به تورم : در جمع ‌بندی شرکت‌های بزرگ 50 درصد و بخش مسکن 30 درصد از نقدینگی را بلوکه کرده‌اند و هر چقدر نقدینگی رشد کند در عمل بدهی این دو بخش در ثبت حسابداری افزایش می‌یابد و تقاضا در قسمت واقعی اقتصاد افزایش نمی‌یابد تا تورم شود.
سازگاری بین تورم و نرخ بهره: تورم ماهانه در تیر ماه منفی 4/0 درصد در مرداد منفی 1/0 درصد و در شهریور ماه مثبت 6/0 درصد بود، جمع جبری تورم سه ماهه مثبت یک دهم درصد بود، تورم سه ماهه تابستان تقریباً صفر بوده است، تورم از دی ماه تا آخر شهریور طی 9 ماه کمتر از 7 درصد بوده است، تورم ماهانه فقط در مهر، آبان و آذر 93 بالا بوده لذا در دی ماه، تورم در کشور تک رقمی می‌شود. دیدگاه ریاست جمهوری در خصوص تک رقمی شدن تورم در سال‌جاری صحیح است.
ارتباط بین تورم و نرخ بهره بانکی :اما باید بین تورم و نرخ بهره بانکی ارتباط باشد در حالی که نرخ بهره بانکی بالای 24 تا27 درصد است نرخ تورم سه ماهه صفر بوده است، فاصله اینچنینی بین تورم و نرخ بهره به افزایش معوقات بانکی می‌انجامد، افزایش معوقات بانکی به کاهش سرعت گردش پول دامن می‌زند، به عبارت دیگر رشد بالای نقدینگی به تورم منجر نمی‌شود زیرا سپرده‌ها به وام‌هایی تبدیل می‌شود که 80 درصد آن بازگشت ندارد و لذا بالابودن نرخ بهره به افزایش معوقات انجامیده و اجازه نمی‌دهد تا رشد پایه پولی و رشد نقدینگی به تورم منجر شود. حلقه مفقوده در گفت‌و‌گوی ریاست جمهوری با خبرنگاران صدا و سیما، نپرداختن به ضرورت کاهش سود سپرده بود؛ بالابودن سود سپرده، انگیزه سرمایه‌گذاری در کشوری که 18 میلیون جوان بین 23 تا 33 سال دارد و به شغل احتیاج دارند را به صفر نزدیک کرده است، راهکار کاهش سود سپرده کاهش دستوری آن نیست، راه حل انتقال ریسک به سپرده‌گذار است. در وضعیت موجود علت اصلی بالابودن سود سپرده عدم انتقال ریسک سپرده به سپرده‌گذار است، در وضع موجود سود سپرده، از محل زیان وام گیرنده و بانک پرداخت می‌شود تا زمانی که اجازه داده نشود تا یک بانک یا مؤسسه مالی ورشکست شود و آثار آن را مردم حس کنند کاهش دستوری سود سپرده گره‌گشا نخواهد بود.
حرف آخر: عملکرد درخشان بانک مرکزی در کاهش بهره بین بانکی به زبان قابل فهم برای مردم در این گفت‌و‌گو تشریح نشد این مطلب آنقدر فنی تشریح شد که به زبان قابل فهم برای مردم نزدیک نبود.

منبع: روزنامه ایران