امروزه رفاه اجتماعی دامنه وسیعی از فعالیت‌ها و برنامه‌هایی که تحت نظارت و با کمک دولت برای بهزیستی افراد و جامعه انجام می‌شود، دربر می‌گیرد. در کتاب فرهنگ و اصلاحات کار و تامین‌اجتماعی، رفاه اجتماعی، به بهبود جامعه و به نوبه خود به بهبود وضعیت افراد، خانواده‌ها و اجتماعات تشکیل‌دهنده جامعه اطلاق می‌شود. رفاه اجتماعی به اصلاح شرایط زندگی فرد یا گروه زیان‌دیده به لحاظ جسمی، فکری، هیجانی، اقتصادی یا ناتوان از لحاظ اجتماعی یا به شکل دیگر مشخص شده است. مجری سیاست‌های رفاه را دولت رفاه می‌نامند. فرض و اصل اساسی درمورد دولت رفاه این است که حکومت، مسوولیت آسایش اتباعش را برعهده دارد و این مهم را نمی‌توان به افراد، موسسات خصوصی، یا انجمن‌ها و دستگا‌ه‌های محلی واگذار کرد. دولت‌های رفاه معمولا مردم را در برابر فقر، از طریق مزایای بیکاری، مدد معاش خانوادگی، حقوق بازنشستگی و ازکارافتادگی، حمایت می‌کنند و این‌چنین است که سیاست‌های فقرزدایی یکی از مهم‌ترین سیاست‌های رفاهی مد نظر قرار می‌گیرد.
بسیاری از کشورهای جهان برای شناخت دقیق‌تر وضعیت فقر و طراحی برنامه جامع فقرزدایی شاخص‌های فقر چندبعدی را محاسبه می‌کنند. فقر چندبعدی به زبان ساده وضعیت دسترسی مردم را به نیازهای اولیه: مسکن، آموزش، بهداشت، خوراک، همبستگی اجتماعی (شامل دسترسی به بیمه‌های بازنشستگی و بهره‌مندی از شبکه‌های حمایت دولتی و اجتماعی) و درآمد مشخص می‌کند و فقر را برحسب محرومیت از ابعاد فوق اندازه‌گیری می‌کند.
در این روش خانوارهایی که در سه‌بعد دارای فقر یا محرومیت باشند در وضعیت فقر شدید قرار دارند و برنامه‌ها و سیاست‌های ملی و منطقه‌ای برای جلوگیری از فقر شدید طراحی می‌شوند. همچنین در فقر چندبعدی خط رفاه تعریف می‌شود و درصدی از جامعه که به مولفه‌های رفاهی یاد شده دسترسی دارند در وضعیت رفاه قرار می‌گیرند. اندازه‌گیری فقر چندبعدی مبنای سیاست‌گذاری در سطح ملی و استانی خواهد بود و اجماع سیاست‌گذاران را تسهیل می‌کند.
ایالات متحده مکزیک (United Mexican States) کشوری است واقع در آمریکای شمالی. زبان اداری و کاربردی در مکزیک زبان اسپانیایی است. کشور مکزیک بزرگ‌ترین کشور اسپانیایی‌‌زبان جهان است و حدود یک‌سوم از کل اسپانیایی زبان‌های جهان در مکزیک زندگی می‌کنند. ایالات متحده مکزیک فدراسیونی است که براساس قانون اساسی مصوب سال ۱۹۱۷ توسط یک‌نظام جمهوری و دولتی دموکرات اداره می‌شود و براساس قانون اساسی سه‌نوع نهاد حکومتی برای اداره کشور تعریف شده‌اند: اتحادیه فدرال، دولت‌های ایالتی و دولت‌های استانی.
مکزیک از سال ١٩٩٧ یک برنامه جامع کاهش فقر را براساس فقر چندبعدی به اجرا درآورده است. این برنامه از نظر سازمان‌های بین‌المللی برنامه‌ای موفق برای کاهش فقر بوده است.
عمده‌ترین ویژگی‌های برنامه حمایت اجتماعی مکزیک که در کاهش فقر موثر بوده عبارتند از:
-تدوین و اجرای برنامه‌های رفاهی و فقرزدایی منسجم و یک‌پارچه که سه دولت مختلف برای تداوم و تعمیق آن تلاش کرده‌اند.
-طراحی یک نهاد مستقل به نام کنوال برای اندازه‌گیری فقر چندبعدی و ارزیابی برنامه‌های حمایتی زیر نظر رییس‌جمهور و با یک گروه مستقل علمی و غیردولتی.
-پرداخت یارانه نقدی مشروط برای کاهش توام فقر و افزایش شاخص‌های سلامت و آموزش در کشور.
«کنوال» چه کرد؟
برای مقابله با فقر و دستیابی به سیاست‌های منسجم و پایدار رفاهی از سال ٢٠٠٣نهاد مستقلی در کشور مکزیک شکل گرفت که تنها دووظیفه را دنبال می‌کند: نخست تعریف فقر چندبعدی و دوم ارزیابی سیاست‌ها و برنامه‌های اجتماعی و رفاهی. این‌نهاد که دارای ٩٠ پرسنل است هر دوسال یک‌بار فقر چندبعدی و هرساله برنامه‌ها و سیاست‌های رفاهی اجراشده توسط وزارتخانه‌های مختلف را ارزیابی می‌کند. سازمان کنوال با همکاری مرکز آمار با انجام نمونه‌گیری‌های گسترده با اندازه‌گیری فقر چندبعدی در سطح کشور، ایالت و شهرستان، سیاست‌های رفاهی را در حوزه‌های مختلف تعریف می‌کند.
دبیر اجرایی CONEVAL به‌عنوان رییس شوراست و اعضای شورا شامل شش محقق دانشگاهی هستند که از طریق فراخوان عمومی با هدف تضمین شفافیت عملکرد شورا انتخاب می‌شوند و وزیر توسعه اجتماعی در هماهنگی کامل با شورای مذکور است.
- نمودار ساختار اجرایی کنوال
چگونه خط فقر شناسایی می‌شود؟
در اندازه‌گیری خط فقر در مکزیک از دومعیار استفاده می‌شود:
١-خط رفاه حداقلی که معادل ارزش سبد غذایی به ازای فرد در ماه است.
٢-خط رفاه که معادل ارزش سبد غذایی به اضافه سبد غیرغذایی به ازای فرد در ماه است.
بعد از شناسایی خط فقر هدفگیری در برنامه در دومرحله صورت می‌گیرد:
- مرحله اول: هدفگیری جغرافیایی برای شناسایی مناطق فقیر شهری و روستایی براساس معیارهایی ازجمله، نوع سرپناه، تعداد متوسط افرادی که در یک‌اتاق زندگی می‌کنند، نرخ بی‌سوادی در میان بزرگسالان، تعداد افرادی که به کار کشاورزی مشغول هستند، نبود امکاناتی مانند آب لوله‌کشی، برق و فاضلاب.
- مرحله دوم: هدفگیری برمبنای آزمون وسیع غیرمستقیم (برحسب میزان برخورداری از امکانات یا دارایی‌ها انجام می‌شود و مرتبط با مباحث فقر چندبعدی است)
برنامه فقرزدایی مکزیک دارای مزایای متعددی مانند حمایتهای غذایی، حمایتهای آموزشی، تضمین دسترسی به بسته‌های خدمات بهداشتی با تاکید بر مراقبت‌های بهداشتی پیشگیرانه و حمایتهای مکمل است.
اما این برنامه و خدمات حمایتی شامل جزییات دیگری نیز می‌شود که از آنها می‌توان به این‌شرح نام برد:
الف) برنامه پراسپرا: این‌برنامه با هدفگیری جمعیت‌های دچار فقر شدید، خانواده‌ها را قادر می‌کند تا شرایط زندگی خود را بهبود بخشند و از حقوق اجتماعی برخوردار و به توسعه اجتماعی و برابری دسترسی یابند.
ب) برنامه حمایت مالی مشروط از دانش‌آموزان فقیر: به خانواده‌های فقیری که دارای دانش‌آموز در مقطع ابتدایی، راهنمایی و دبیرستان هستند کمک‌های مالی مشروط تعلق می‌گیرد. دانش‌آموزانی که بتوانند تا قبل از ٢٢سالگی دبیرستان خود را به اتمام برسانند یک‌بار پاداش نقدی دریافت می‌کنند. این کمک‌ها مشروط است و مشمولان باید به مسوولیت‌های خود (مراجعه مرتب به مراکز خدمات بهداشتی و حضور کودکان در ٨٥درصد کلاس‌های مدرسه) عمل کنند. در غیر این‌صورت حمایت مالی از آنها قطع می‌شود.
ج) برنامه حمایت غذایی به صورت مشروط: این برنامه به دنبال توسعه مهارت‌های ذی‌نفعان از طریق اقدامات اجرایی و عملی در راستای ارتقای وضعیت تغذیه آنهاست. گروه‌های هدف این‌برنامه کودکان زیر پنج‌سال، زنان باردار و مادران شیرده هستند.
د) برنامه بیمه عمر زنان سرپرست خانوار: این‌برنامه به‌دنبال بیمه زنان سرپرست خانوار آسیب‌پذیر ١٢ تا ٦٨ساله است تا اطمینان حاصل شود که فرزندان خانواده تا ٢٣سالگی دارای درآمد هستند.
هـ) حمایت مالی از سالمندان: برنامه مستمری سالمندان نیز در برنامه‌های اجتماعی مکزیک دیده شده است که براساس آن افراد ٦٥ سال و بالاتر تحت پوشش برنامه‌های حمایتی قرار می‌گیرند. در این برنامه سالمندان ٦٥ سال و بالاتر از کمک‌های نقدی دولتی بهره‌مند می‌شوند. این حمایت‌ها با هدف کمک به سلامت این‌افراد و دسترسی آسان‌تر آنها به خدمات و حمایتهای موسسه‌های حمایتی صورت می‌گیرد.
و) برنامه ارایه تسهیلات مراقبت از کودک به مادران شاغل: هدف این‌برنامه گسترش پوشش برنامه‌های تامین‌اجتماعی برای مادران شاغل، مادران در جست‌وجوی کار یا درحال تحصیل و همچنین حمایت از پدران مجرد یا تنها برای دسترسی به خدمات و تسهیلات مراقبت از کودک است.
ز) برنامه حمایت روستایی: هدف این‌برنامه حمایت غذایی از مردم حاشیه‌نشین با امکان دسترسی فیزیکی و اقتصادی به غذا است.
ح) برنامه حمایت اجتماعی شیر: هماهنگی جهت ظرفیت‌سازی برای ارتقای تغذیه در جمعیت‌هایی که درآمدشان زیر خط حداقلی رفاه است از اهداف این برنامه است.
ط) برنامه اشتغال موقت: این‌برنامه به‌دنبال تامین رفاه مردان و زنانی است که یا با کاهش درآمد مواجه هستند یا در معرض آسیب هستند. این‌برنامه از خانواده‌ها و افراد جامعه از طریق کمک‌های مالی موقت برای مشارکت در پروژه‌ها حمایت می‌کند.
ی) برنامه موردی حمایت از زنان: هدف این‌برنامه پیشگیری از خشونت علیه زنان با رویکرد توسعه انسانی، اجتماعی و جنسیتی است.
منبع: شرق – ویژه نامه اقتصادی اسفند 1393