بررسی گزارش عملکرد معاونت پژوهشی وزارت علوم نشان می‌دهد ایران تا شهریور سال جاری با تولید بیش از 19 هزار مقاله از نظر تولید علم در جایگاه شانزدهم جهانی قرار گرفته، ضمن آنکه سهم ایران از تولید مقالات یک درصد بین المللی 1.43 گزارش شده است.

به گزارش ایسنا، وزارت علوم تحقیقات و فناوری با انتشار گزارشی از عملکرد خود در حوزه پژوهش و فناوری از سال 1392 تا 1395 به بررسی وضعیت علم و فناوری کشور پرداخته است به طوری که ایران بر این اساس رتبه جهانی تولید علم در سال 92در پایگاه ISI  هجدهم بوده و این عدد در سال 95 به رتبه شانزدهم رسیده است. وضعیت علمی ایران در سال‌های 92 تا 95 بر اساس داده‌های پایگاه ISI  به شرح ذیل است:

داده‌های پایگاه اسکوپوس وضعیت علمی ایران را به این شرح توصیف می‌کند:

خلق فناوری در پارک‌های علم و فناوری و مراکز رشد

تعداد شرکت‌های زایشی، تعداد شرکت‌های سرمایه‌گذار خطر پذیر (VC)، تعداد فناوری‌های مهم خلق شده در پارک‌های علم و فناوری و مراکز رشد، تعداد فناوری‌های صادر شده و میزان صادرات محصولات دانش بنیان از جمله شاخص‌های توسعه علمی کشورها است که بر این اساس وزارت علوم در راستای توسعه پژوهش و فناوری اقداماتی نظیر ایجاد مناطق ویژه علم و فناوری، ایجاد شرکت‌های دانش بنیان مستقر در پارک‌های علم و فناوری و زمینه سازی برای تولید فناوری در پارک‌های علم و فناوری کرده است.

زمینه‌سازی برای تجمیع و هم‌افزایی عناصر موثر در در ایجاد یک جامعه دانایی‌محور، ارتقای بهره‌وری در سرمایه‌گذاری‌های لازم از طریق هم‌پیوندی عناصر موجود برای توسعه اقتصاد مبتنی بر دانایی، ارتقای جایگاه عناصر فعال در حوزه دانایی در اقتصاد ملی و تقویت پیوند آنها با عرصه بین‌المللی از طریق ایجاد شرایط هم‌افزایی و رقابتی، جذب و حفظ سرمایه‌های انسانی خلاق و شایسته و ایجاد اشتغال ارزش‌افزا از جمله اهداف ایجاد مناطق ویژه علم و فناوری بوده است. بر این اساس از سال 93 تا 95 تعداد 5 منطقه ویژه علم و فناوری در استان‌های آذربایجان شرقی، خراسان رضوی، یزد، بوشهر و اصفهان ایجاد شده است.

تعداد فناوری‌های مهم خلق شده در پارک‌های علم و فناوری و مراکز رشد در سال 92 تعداد 723 مورد بوده است. در سال 93 تعداد 1086 فناوری، در سال 94 تعداد 1587 فناوری و در سال 95 تعداد 1045 فناوری در پارک‌ها و مراکز رشد خلق شده است. از این میزان در سال 92 تعداد 23 فناوری، در سال 93 تعداد 27 فناوری و در سال 94 تعداد19 فناوری صادر شده است. گزارش‌های مربوط به سال 95 نیز در این زمینه تکمیل نشده است.

علاوه بر آن در سال 92 میزان صادرات محصولات دانش بنیان 14.1 میلیون دلار که این عدد در سال 93 بالغ بر 49.6 و در سال 94 بالغ بر 50.568 گزارش شده است.  ضمن آنکه پژوهشگران مستقر در پارک‌های علم و فناوری و مراکز رشد در سال‌های 92 تا 94 به ترتیب تعداد 360، 387 و 279 مورد ثبت اختراع داشته‌اند.

وضعیت تولید فناوری در کشور به شرح ذیل است:

میزان رشد شتاب علمی کشور

پایگاه ISI گزارشی از میزان رشد مقالات علمی 20 کشور در سال 2015 (3 شهریورماه جاری) را منتشر کرده است و داده‌های ارائه شده نشان می‌دهد که ایران از لحاظ تولید مقالات علمی در رتبه دوم قرار دارد. ضمن آنکه ایران رتبه نخست جهانی را از نظر شتاب تولیدات مقالات علمی را در سال 2015 را کسب کرده است.

تعداد دانشگاه‌های برتر ایران   

بر اساس گزارش لایدن تا سال 2012 هیچ دانشگاهی در میان دانشگاه‌های برتر و یک درصد برتر دنیا قرار نداشته است ولی هم اکنون نام 14 دانشگاه ایرانی در این لیست درج شده است.

وضعیت رتبه‌بندی دانشگاه‌های ایران بر اساس پایگاه تایمز:

داده‌های تایمز نشان می‌دهد که در سال 2016 نسبت به 2012 رتبه ایران از نظر تعداد دانشگاه‌های موجود در بین دانشگاه‌های برتر دنیا 9 رتبه ارتقا یافته است.

رتبه بندی جهانی ایران از نظر تعداد دانشگاه‌ برتر در رتبه بندی تایمز

سهم دیپلماسی و مقالات یک درصد ایران

در شاخص دیپلماسی علمی به موضوع تولید علمی با مشارکت دانشمندان خارجی پرداخته می‌شود. بر اساس گزارش پایگاه ISI میزان مشارکت دانشمندان ایران با محققان سایر کشورها برای تولید مقالات مشترک در سال 2011 حدود 17 درصد بوده که این میزان در سال‌های 2012 تا 2016 به ترتیب 18 درصد، 20 درصد، 21 درصد، 21 درصد و 22 درصد افزایش یافته است.

علاوه بر آن سهم مقالات ایران از مقالات یک درصد برتر بین المللی بر اساس پایگاه ISI‌ در سال 2015 به 1.43 درصد رسیده است. این میزان در سال 2011 حدود 57 صدم درصد گزارش شده بود.

رتبه جهانی ایران در شاخص نوآوری

گزارش 2016 «شاخص جهانی نوآوری» در حالی منتشر شده است که رتبه ایران در سال 2016 نسبت به سال 2015 به میزان 26 رتبه ارتقا یافته است. طبق گزارش مشترک موسسه «وایپو»، دانشگاه «اینسید» و دانشگاه «کرنل» ایران در شاخص نوآوری جایگاه 78 جهانی را در سال 2016 کسب کرده است. در این شاخص 128 کشور مورد ارزیابی قرار گرفت.

وضعیت زیر ساخت‌های پژوهشی کشور

زیر ساخت‌های پژوهشی مهمترین رکن توسعه علمی هر کشور هستند که بر این اساس وزارت علوم در سال 2013 تعداد 3500 آزمایشگاه را راه اندازی کرد که هم اکنون این عدد به 12 هزار و 594 آزمایشگاه رسیده است.

در سال 1390 تعداد 31 پارک‌ علم و فناوری و 113 مرکز رشد ایجاد شده بود و در سال 1395 تعداد پارک‌های علم و فناوری به 39 پارک و تعداد مراکز رشد به عدد 170 مرکز رسیده است.

علی رغم آنکه تا سال 2012 هیج شرکت دانش بنیانی در پارک‌های علم و فناوری و مراکز رشد مستقر نشده بود ولی در سال 2014 تعداد 946 شرکت در این پارک‌ها و مراکز مستقر شدند.

با زیر ساخت‌ها و توانمندی‌های ایجاد شده قرار داد واگذاری امور پژوهشی 20 میدان نفتی بزرگ کشور با اعتبار بالغ بر هزار میلیارد تومان به 9 دانشگاه و پژوهشگاه برای افزایش ضریب ازدیاد برداشت از میادین نفتی منعقد شد ضمن آنکه قرار داد بین 12 دانشگاه و پژوهشگاه کشور با شرکت‌های ملی نفت، گاز و پتروشیمی با مبلغ 500 میلیارد تومان برای انجام پژوهش‌های کاربردی در حوزه صنایع پایین دستی و پتروشیمی به امضا رسید.

با توجه به این زیر ساخت‌ها رتبه ایران در برخی از رشته‌های علمی به شرح ذیل است:

طرح‌های کلان ملی

تاکنون 47 طرح کلان ملی از سوی شورای علوم، تحقیقات و فناوری به تصویب رسیده است که از این تعداد 34 طرح دارای دستگاه سفارش دهنده و 13 طرح فاقد دستگاه سفارش دهنده است. میزان پیشرفت این طرح‌ها بر اساس اعتبارات پرداختی 4.32 درصد بوده است.

کل سهم شورای علوم، تحقیقات و فناوری (عتف) در تامین 34 طرح کلان ملی 8780 میلیارد ریال تعیین شده که تاکنون 1100 میلیارد ریال پرداخت شده است.