علی صالح آبادی ضمن بیان ناگفته‌های فعالیت ۱۰ ساله خود در سازمان بورس، دلایل افت بورس و عدم تاسیس کانون سهامداران حقیقی را اعلام کرد و گفت: بازار سرمایه نسبت به کوچکترین تغییرات واکنش نشان می‌دهد.
به گزارش خبرنگار مهر، علی صالح آبادی که عصر دوشنبه در جلسه شورای عالی بورس استعفای خود را از ریاست سازمان بورس و اوراق بهادار ارائه کرد، ناگفته‌های حدود ۱۰ سال فعالیت در بازار سرمایه کشور را بازگو کرد و در مورد وضعیت بازار سرمایه، عملکرد بورس در این مدت، دلایل افت بازار و اقدامات سازمان در این زمینه، دلایل عدم تاسیس کانون سهامداران حقیقی و عدم صدور مجوز برای تاسیس کارگزاری جدید توضیح داد و به انتقادات ورود سازمان بورس به روند معاملات، توقف و بازگشایی نمادها پاسخ داد. متن کامل گفتگوی مهر با علی صالح آبادی را در ادامه بخوانید:
آقای دکتر صالح‌آبادی، به هر حال حدود ۱۰ سال از مدیریت جنابعالی بر بازار سرمایه ایران گذشت و حالا پس از این دوران، شما در جلسه روز دوشنبه شورای عالی بورس از ریاست این سازمان استعفا کرد‌ه‌اید و این استعفا نیز مورد پذیرش قرار گرفته است. از ناگفته‌هایتان که می‌تواند برای اهالی بازار سرمایه جالب و جذاب باشد، بگویید؟
حدود یک دهه مدیریت در سازمانی، مثل سازمان بورس و اوراق بهادار، به واسطه جایگاه حساس بازار سرمایه و فراز و نشیب‌های ذاتی این بازار، پر است از خاطرات تلخ و شیرین که مجال بیان آنها در این گفتگو نیست، اما انشاءلله قصد دارم همه این خاطرات و تجربیات را که مفصل هم هست، به صورت یک کتاب در آینده نزدیک منتشر کنم تا این بخش از تاریخ بورس که بنده، عهده دار مسئولیت در آن بودم، ثبت و ضبط شود.
به هـر حال، نکته مهم این است که بازار سرمایه به عنوان یک بازار هوشمند که نبض و ویترین اقتصاد محسوب می‌شود، همواره و در کمترین زمان ممکن، نسبت به کوچکترین تغییرات در حوزه‌های مختلف که اغلب آنها هم تحت کنترل متولیان بازار نیست، واکنش نشان می‌دهد و همین امر، پیچیدگی‌ها و چالش‌های این بازار را در مقایسه با سایر حوزه‌ها، به مراتب بیشتر و مسئولیت متولیان این بازار را سنگین تر می‌کند.
در این حدود ۱۰ سال از لحاظ آماری (ارزش بازار، ارزش بازارها، شاخص، ارزش روزانه معاملات، تعداد شرکت‌ها و...) چه اتفاقاتی در بورس ایران افتاده است؟
اگر بخواهم نماگرها و متغیرهای بازار از جمله ارزش بازار، تعداد، ارزش و دفعات معاملات، دوره توقف و بازگشایی نمادها، درجه شفافیت شرکت‌ها، تنوع صنایع بورسی، تنوع ابزارها و نهادهای مالی، میزان تأمین مالی از بازار سرمایه را در حال حاضر با حدود ۹ سال قبل، یعنی سال ۸۴ که من به عنوان دبیرکل سازمان کارگزاران انتخاب شدم، مقایسه کنم، باید عرض کنم که ابعاد و گستردگی بورس، امروز اساسا قابل مقایسه با آن مقطع زمانی نیست و خوشبختانه، بورس، امروز به مدد الطاف الهی و حمایت ارکان نظام و تلاش‌های همکاران بنده در بازار سرمایه، جایگاه ویژه ای در عرصه اقتصادی کشور دارد.
امروز ارزش بازار بورس تهران، به تنهایی به رقم ۳۱۸هزار میلیارد تومان رسیده و فرابورس نیز ارزش در حدود ۶۵ هزار میلیارد تومان دارد. همچنین دو بورس کالایی، یعنی بورس کالای ایران و بورس انرژی نیز معاملات پرحجم و جایگاه خوبی برخوردار هستند و بعضا ارزش معاملات روزانه بورس کالا حتی از بورس تهران هم فراتر می رود.
در حال حاضر، ارزش معاملات سالیانه اوراق بهادار در بازار سرمایه به حدود ۱۲۷ هزار میلیارد تومان رسیده که این رقم، در سال ۸۴ حدود ۶ هزار میلیارد تومان بوده است، همچنین حجم معاملات سالیانه اوراق بهادار از حدود ۱۵ میلیارد سهم در ۹ سال قبل، به حدود ۳۰۰ میلیارد سهم در حال حاضر رسیده است.
ارزش معاملات اوراق بدهی در بورس هم بیش از ۱۱ هزار میلیـارد تومان است که این رقـم در سال ۸۴ تنها ۲۳۴ میلیـارد تومان بـود. به دنبال راه اندازی معاملات آنلاین از سال ۸۸، ارزش معاملات آنلاین سهام به بیش از ۳۰ هزار میلیارد تومان رسیده، این در حالی است که در سال ۸۴ امکان معاملات برخط در بورس فراهم نبود. در حوزه بورس کالایی نیز ارزش معاملات از حدود ۲.۵ هزار میلیارد تومان در سال ۸۴، به بیش از ۴۳ هزار میلیارد تومان رسیده است، همچنین تعداد کدهای معاملاتی در بورس، امروز به حدود ۷ میلیون و ۶۰۰ هزار کد رسیده است درحالی که در سال ۸۴ حـدود ۳ میلیون ۱۰۰ کد معاملاتی بود. در مجموع، امروز خوشبختانه جایگاه بازار سرمایـه به وضعیت قابل قبولی رسیده، اگرچه هنوز با جایگاه مطلوب فاصله دارد.
از عمده اقدامات بنیادین و توسعه‌ای که در دوره مسئولیت شما در بازار سرمایه انجام شده هم بگویید؟
شروع فعالیت بنده در سازمان کارگزاران بورس در سال ۸۴، دقیقا همزمان بود با تصویب قانون بازار اوراق بهادار در مجلس. خوشبختانه در این قانون، ظرفیت‌های خوبی برای توسعه بازار سرمایه پیش بینی شده بود، از این رو اولویت برنامه بنده در سازمان کارگزاران و سپس سازمان بورس و اوراق بهادار این بود که ضمن سامان دادن به وضعیت بازار که در آن ایام، در شرایط خاصی قرار داشت، شرایط لازم برای اجرای قانون را فراهم کنم.
در همین راستا، طی این مدت اقدامات ساختاری زیادی در بازار سرمایه صورت گرفت که از آن جمله، می توان به تفکیک مقام ناظر از ارکان اجرایی، تأسیس سازمان بورس و اوراق بهادار و بورس‌های چهارگانه، تأسیس شرکت سپرده گذاری مرکزی، تأسیس کانون‌ها، توسعه بازارهای مختلف، معرفی ابزارهای مالی جدید از جمله انواع صکوک، قراردادهای آتی طلا و سهام، اوراق اختیار فروش تبعی، اوراق تسهیلات مسکن، اوراق بهادار مبتنی بر دارایی فکری، اوراق مشارکت و...؛ راه اندازی نهادهای مالی جدید شامل صندوق های سرمایه گذاری، شرکت‌های تأمین سرمایه، شرکت‌های مشاور سرمایه گذاری، شرکت‌های پردازش اطلاعات مالی، شرکت‌های سبدگردان و هلدینگ‌ها، توسعه زیرساخت‌های الکترونیک بازار سرمایه با اقداماتی مانند راه اندازی معاملات آنلاین، سامانه کدال، تالار مجازی بورس، سامانه های نظارتی الکترونیک، سامانه مرکز تماس و...، تدوین قوانین و مقررات موردنیاز برای توسعه بازار از جمله قانون توسعه ابزارها و نهادهای جدید مالی که از آن، می‌توان به عنوان مکمل قانون بازار اوراق بهادار یاد کرد، توسعه فعالیت‌های بین المللی باوجود محدودیت‌های بسیار زیاد و در نهایت، گسترش فرهنگ سهامداری در کشور اشاره کرد.
آقای دکتر صالح آبادی، هر آمدنی، رفتنی دارد و مهم این است در دورانی که هستیم، تا آخر روز تلاش کنیم. حالا می‌خواهم از آمار و ارقام دور شویم و نظر جنابعالی را درباره تغییرات مدیریتی اخیر در بازار سرمایه بپرسم؟
بنده، ضمن استقبال از این تغییر، آن را اقدامی مثبت برای تداوم روند توسعه ای بازار سرمایه می دانـم، به ویژه اینکه جناب آقای فطانت هم که مسئولیت سازمان بورس را پذیرفته اند، خوشبختانه شناخت بسیار خوبی از این بازار دارند و قطعا با برنامه هایی که در پیش می گیرند، موجبات توسعه بیش از پیش بازار و رفع برخی مشکلات و نگرانی های موجود ذینفعان را فراهم خواهند کرد. در همین فرصت، لازم است از دولت محترم و به ویژه شخص وزیر اقتصاد هم که به بنده اعتماد و این فرصت را فراهم کردند تا در دولت تدبیر و امید هم مسئولیت بازار سرمایه را تا اواخر دوره قانونی، برعهده داشته باشم و از این پس هم در مسئولیت مهم دیگر، یعنی بانک توسعه صادرات انجام وظیفه کنم، صمیمانه سپاسگـزارم.
در زمان مدیریت جنابعالی درخصوص برخی مسائل مانند عدم تأسیس کانون سهامداران حقیقی، ورود سازمان بورس در روند معاملات و یا توقف و بازگشایی نمادها، انتقاداتی وجود داشت. آیا این انتقادات را قبول داشتید و یا پاسخ قانع‌کننده‌ای به این انتقادات دارید؟
سئوال شما را در سه بخش پاسخ می دهم. درخصوص عدم شکل گیری کانون سهامداران حقیقی باید عرض کنم که این کانون به دلیل برخی محدودیت‌ها و ابهامات، ایجاد نشد درحالی که طی دوران مسئولیت بنده، سه کانون دیگر، یعنی کانون کارگزاران، کانون نهادهای سرمایه گذاری و کانون شرکت‌های استانی سهام عدالت، تشکیل شدند و با حمایت سازمان توانستند بسیار در حوزه بازار سرمایه منشأ اثر باشند.
نکته مهمی که درخصوص کانون سهامداران حقیقی وجود داشت، این بود که با وجود تعداد میلیونی سهامداران، چگونه می‌توان کانونی تأسیس کرد که به معنای واقعی کانون سهامداران حقیقی باشد و در فرض تأسیس، این کانون دقیقا در چه بخش‌هایی قرار است نماینده سهامداران حقیق باشد و به عنوان مثال، آیا سهامدار حقیقی حاضر است به کانون اجازه دهد تا به نمایندگی از وی، در مجامع شرکت ها رای دهد. همین ابهامات باعث شد که تا به امروز، چنین کانونی شکل نگیرد.
در بخش دوم که مربوط به ورود سازمان، به عنوان نهاد ناظر در روند بازار است، باید نکته مهمی را مدنظر داشت و اینکه بازار سرمایه ذاتا یک بازار تحت نظارت است و طبیعتا، نهاد ناظر در شرایطی، می تواند در بازار ورود کند. در همه کشورها نهادهای ناظر شرایط خاص با وضع مقررات معاملاتی، الزاماتی را بر روند عادی بازار حاکم می کنند.
به عنوان مثال بعد از بحران مالی سال ۲۰۰۷، دولت آمریکا هم اقدام به تزریق منابع مالی در بازار سرمایه کرد و از طریق خرید سهام ممتاز شرکت‌ها، عملا این شرکت‌ها را دولتی کرد. در ماجرای یازدهم سپتامبر هم چنین اتفاقی، البته به شکل دیگر رخ داد.
در کشور ما هم قانون بازار اوراق بهادار ایران به هیأت مدیره سازمان اجازه داده شده است تا در شرایط خاص، حتی تا سه روز و بیشتر بورس را تعطیل کند. در مجموع، اگرچه وضع مقررات محدود کننده فی نفسه به هیچ وجه مطلوب نیست، اما باید پذیرفت که گاهی اوقات نهاد ناظر ناگزیر است در مواجهه با شرایط خاص و برای صیانت از منافع ذینفعان، تصمیماتی اتخاذ کند که در شرایط عادی بازار، وضع چنین مقرراتی نیاز نیست.
البته بنده عرض کرده ام که در هر صورت، در مقام اجرا و تصمیم گیری، به ویژه در شرایط خاص، همه تصمیمات لزوما بهینه و بدون نقص نیستند و ممکن است نقدها و ایراداتی هم به این تصمیمات وارد باشد که باید به صورت مستمر و با دریافت بازخورد از فعالان بازار، اصلاح شود. به هر حال، تلاش ما طی این مدت این بوده که به ثبات در مقررات و قواعد معاملاتی پایبند باشیـم و حتی الامکان کمترین تغییر را در این حوزه داشته ...
منبع: مهر