از اواخر شب يكشنبه خبر‌هايي مبني بر اتصال بانك‌هاي ايراني به شبكه سوئيفت منتشر شده است. در دوران تحريم ها، كشور با مشكلات زيادي در همه ابعاد اقتصادي مواجه بود. در داخل بودند و هستند برخی کسانی كه از رابطه محدود ايران سود مي‌برند و به همین دلیل با اجراي برجام و لغو تحريم‌ها و حتي با سفر‌هاي رئيس جمهوري به كشور‌هاي اروپايي مخالف‌اند. اين افراد كه گاه با عنوان «كاسبان تحريم» از آنها ياد مي‌شود سود‌هاي هنگفتي از وجود تحريم‌ها مي‌بردند و طبيعي است كه با لغو اين تحريم‌ها ناخشنود باشند. حسين راغفر تحليلگر مسائل اقتصادي در گفت‌وگو با «آرمان» در این‌باره بیشتر توضیح داده است.
رفع تحريم‌ها و فعال شدن سوئيفت‌ها چه تاثيراتی دارد؟
رفع اين تحريم‌ها و فعال‌سازي سوئيفت‌ها مي‌تواند آثار مثبت در اقتصاد و نظام بانكداري كشور داشته باشد. به طور مشخص بسياري از هزينه‌هاي معاملاتي كاهش پيدا مي‌كند. انتظار مي‌رود اين كاهش هزينه‌ها تاثير خود را روي قيمت نهايي كالا‌ها براي مصرف‌كنندگان داخل كشور نشان دهد. لغو تحريم‌ها با دسترسي به بازار‌هاي كالا‌هاي كشور‌هاي صنعتي همراه خواهد بود. لغو تحريم‌ها موجب مي‌شود فعالان اقتصادي در كشور، طيف گسترده‌اي براي صادرات كالا‌ها و نهاده‌هاي خود داشته باشند. همچنين بازار‌هاي جديدي براي اين فعالان به وجود خواهد آمد، چنانکه مي‌توانند كالا‌هاي خود را به صورت مستقيم به كشور‌هاي هدفشان صادر كنند. همه اينها سود قابل توجهي براي توليد‌كنندگان داخلي دارد و از هزينه‌هاي توليد آنها به‌شدت مي‌كاهد و طيف وسيعي از بازار‌ها را در اختيار آنها قرار مي‌دهد. در نتيجه با برداشته شدن موانع تكنيكي سر راه دولت، لغو تحريم‌ها ظرف چند روز آينده عملي خواهد شد. بازگشايي سوئيفت‌ها فرصت جديدي را براي اقتصاد كشور فراهم مي‌كند و در مجموع مي‌تواند بازار توليدات داخلي در كشور را رقابتي‌تر كند، به گونه‌ای که با محصولات كشور‌هايي كه بازار ايران را به همين دلايل در كنترل خود گرفته بودند رقابت كند.
در زمان اعمال تحريم‌هاي بانكي و غير فعال بودن سوئيفت‌ها نظام بانكي كشور دچار چه مشكلاتي بود؟
تحريم دسترسي به نظام پرداخت‌هاي مالي بين‌المللي، هزينه‌هاي زيادي به اقتصاد كشور تحميل كرد. بسياري از فعالان اقتصادي براي انجام داد و ستد‌هاي اقتصادي خود نيازمند مسير‌هاي ديگري بودند كه پرداخت‌هاي خود را انجام دهند و بتوانند نهاده‌ها و كالا‌هاي خود را وارد كنند و حتي براي صادرات مشكلات جدي وجود داشت. همين امر باعث شده بود بسياري از فعالان اقتصادي با هزينه‌هاي زيادي درباره انتقال پول به طرف‌هاي خارجي مواجه شوند. بسياري حتي در دام كلاهبرداراني افتادند تا منابع آنها را منتقل كنند و موجب شد تا منابع خود را از دست دهند. بسياري از فعالان اقتصادي زيان‌هاي بزرگ و جبران‌ناپذيري از اين تحريم‌ها متحمل شدند و صادرات در كشور به‌شدت آسيب ديد؛ به طوري كه بسياري از كالا‌هاي سنتي و صنعتي كشور مانند سراميك به كشور‌هاي همجوار ارسال مي‌شد و بعد به اسم آن كشور‌ها به كشور‌هاي ثالث صادر مي‌شد؛ يعني اينكه ارزش افزوده اصلي اين كالا‌ها به جيب تجار خارجي مي‌رفت. به هر صورت هزينه‌هاي معاملاتي فعاليت‌هاي اقتصادي كشور به‌شدت افزايش يافت و به همين دليل محدوديت‌هاي جدي بر حجم معاملات و فعاليت‌ها اعمال شده بود. مشكلات تحريم‌ها تاثيرات منفي زيادي بر قيمت‌هاي داخلي گذاشته بود كه افزايش اين هزينه‌ها خود را در افزایش قیمت كالا‌هاي داخلي نشان مي‌داد.
بازگشايي سوئيفت‌ها چه فايده‌اي به حال بورس دارد؟
مساله بورس بي‌ارتباط به بازگشايي سوئيفت‌ها نيست، اما مساله اصلي بورس در داخل كشور است. مساله اصلي بورس، رونق اقتصادي و رونق توليد در داخل است. در اين رابطه وضعيت بنگاه‌ها در داخل و سهام آنهايي كه در بورس ارائه مي‌شود، مي‌تواند بسيار تعيين‌كننده باشد. متاسفانه يكي از ويژگي‌هاي محدوديت‌هاي ايجاد شده و تحريم‌ها كاهش فرصت‌هاي رشد براي بنگاه‌ها در داخل بود كه روي قيمت سهام آنها تاثير داشت. در اثر تورمي كه حاصل شده بود بسياري از بنگاه‌ها دارايي‌هاي خود را تجديد ارزيابي كردند و قيمت سهام خود را افزايش دادند. تحريم‌ها تصور كاذبی ايجاد كرده بود كه اين سهام‌ها سود دهي دارند، در حالي كه وضعيت اقتصاد كشور و بنگاه‌ها بهبود پيدا نكرده بود، بلكه به نوعي حساب‌سازي باعث شكل گيري ذهنيت سود دهي اين حساب‌ها شده بود. عملا به دليل حباب‌هاي بزرگي كه در بسياري از سهام بنگاه‌ها شكل گرفته بود بعد از اينكه اين توهم پيش‌آمده عملا منتفي شد، شاهد سقوط سهام بسياري از شركت‌ها بوديم.
در داخل كشور با اجراي برجام، لغو تحريم ها، سفر رئيس جمهور و... مخالفت‌هايي مي‌شود. آيا با لغو تحريم‌ها منافع عده‌اي از بين رفته است؟
به هر صورت عده زيادي از اعمال تحريم‌ها نفع مي‌بردند و طبيعي است كه مشتاق لغو تحريم‌ها نباشند. اين مساله فقط به داخل كشور ختم نمي‌شود و كشور‌هايي هستند كه از وجود تحريم‌ها سود مي‌بردند. در دولت‌هاي گذشته بسياري از اين كشور‌ها از اعمال اين تحريم‌ها استفاده‌هاي بزرگي مي‌بردند. كشور‌هايي مانند چين، روسيه، هند، تركيه و بسياري از كشور‌هاي ديگر از تحريم‌ها منتفع بودند. در داخل هم بسياري از اين مساله تحريم‌ها سود مي‌بردند. طبيعي است كه اين افرادي كه در دوران تحريم منافع زيادي داشتند، با لغو تحريم‌ها احساس نگراني مي‌كنند و افرادي كه زمينه ساز و مسبب شكل گيري اين تحريم‌ها بودند از اجراي برجام خشنود نيستند.
چه كساني از تحريم‌ها و رابطه محدود ايران سود مي‌برند؟ به عبارت ديگر كاسبان تحريم‌ها چه كساني هستند؟ چگونه؟
بسياري از افرادي كه از فرصت‌هاي انحصار‌ها و شبه انحصار‌هاي واردات در كشور برخوردار بودند و بيشترين منافع را از واردات داشتند.به هر حال انحصار‌هايي شكل گرفته بود و محدوديت‌هايي كه در اثر عدم دسترسي ديگر وارد‌كنندگان در كشور وجود داشت. طبيعي است كه برخی از فرصتي كه به وجود آمده خشنود نباشند. در بسياري از قرارداد‌ها و پيمانكاري‌هايمان طيف گسترده تري از فعالان بنگاه‌هاي صنعتي كشور‌هاي خارجي و پيمانكاران خارجي حضور داشتند. آنها هم مي‌توانستند در شكست انحصار‌هاي داخلي و مشاركت در انجام بسياري از پروژه‌هاي بزرگ نفتي شركت كنند. به هر صورت بنگاه‌هايي كه در داخل كشور از فرصت‌هاي انحصاري برخوردار بودند مخالف تغيير وضعيت هستند.
در روز‌هاي پسابرجام چه مشكلاتي پيش روي دولت است؟
این نگراني وجود دارد كه دولت برنامه روشن و مشخصي براي استفاده از فرصت‌هاي پديد آمده بعد از برجام ندارد. اين نگراني طبيعي و واقعي است. همچنین اين نگراني وجود دارد كه بازار‌هاي داخلي در تصرف طيف گسترده‌اي از كشور‌هاي خارجي قرار گيرد؛ بدون اينكه بتوانيم از فرصت پيش آمده براي توسعه صنعتي و رشد اشتغال و سرمايه‌گذاري با هدف انتقال فناوري‌ها داشته باشيم.
اولويت سياست‌گذاري دولت در دوره پساتحريم چه بايد باشد؟
دولت بايد بپذيرد كه نمي‌تواند در همه حوزه‌ها وارد شود. لذا دولت بايد استراتژي توسعه صنعتي خود را به حوزه‌هايي كه براي سرمايه گذاران خارجي و داخلي در اولويت است و پيش برنده ديگر بخش‌هاي اقتصاد كشور محسوب مي‌شود محدود كند. از جمله اين حوزه‌ها به روز رساني صنايع پتروشيمي و صنايع پايين دستي آن است كه دولت بايد تشويق‌ها و امتيازاتي براي حضور سرمايه گذاران در اين بخش در نظر بگيرد.
منبع: آرمان - حجت صالحي