دکتر جمشید پژویان
اقتصاددان
آنچه تحت نام قطب سوم در صنعت خودرو مطرح شده به صورتی طرح مجدد مناطق آزاد است.
اما نکته مهم در این است که شاید حدود 2 دهه از طرح مساله مناطق آزاد در اقتصاد ایران می‌گذرد که هدف اصلی این رویکرد در واقع استفاده از مزیت‌های کشور در زمان‌های تولید در مناطقی است که از قوانین و مقررات دست و پاگیر به دور باشد.
تجربه نشان داده که در اقتصاد ایران به‌جای حرکت به سمت تولید و تشویق سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی (مشابه چین) عملا این مناطق تبدیل به مراکز تجاری و واردات کالاها از کشورهای دیگر شدند.
باید سوال کرد که چه سیاست‌گذاری و رویکردی را این بار دولت پیشنهاد می‌کند که سرمایه‌گذاری و تولید خودرو را به‌وسیله خودروسازان بزرگ دنیا تشویق خواهدکرد.
نکته کلیدی در صنعت خودرو ایران فقدان یک نقشه راه برای این صنعت است که کیفیت و بهره‌وری را در خودروسازی ایجاد کند و مشکل صنعت خودرو ایران فقط شرایط بازار که از انحصار بالایی برخوردار است، نیست بلکه چنانچه تحت عنوان نکته کلیدی گفته شد کیفیت و کارآیی خودروهای ساخت داخل که هر چقدر از مونتاژ کامل به سمت تولید بیشتر داخلی حرکت می‌کنیم نامناسب‌تر می‌شود، نیز مشکل جدی تلقی می‌شود.
امکان ایجاد قطب سوم، چهارم و... خودروسازی که به قصد شکستن مرکزیت دو خودروساز بزرگ داخلی مطرح شوند نیز، فقط به عنوان یک ایده‌آل یا حداقل راه‌حل جدی نمی‌تواند عملی باشد، قبل از آنکه تمایل صنایع خودروساز خارجی برای اقدام به چنین سرمایه‌گذاری مستقیمی به وجود آید. آیا با وجود چین و کشورهای دیگر که قبلا پیشگام بوده و هم‌اکنون تولید چنین خودروهایی و صادرات آن به منطقه در حال انجام است، نمی‌تواند مانع تحقق این استراتژی باشد؟ مسلما با وجود مشکلات اقتصادی ایران و موانع در راه جذب سرمایه‌گذاران خارجی می‌تواند مسیر این برنامه را دشوار کند.
بالاخره آیا یک اقدام اساسی و ساختاری در کل صنعت کشور که از‌طریق یک مجموعه سیاست‌های اقتصادی بتواند کارآیی و بهره‌وری را در مجموعه صنایع به‌خصوص صنعت خودرو افزایش دهد در اولویت قرار ندارد؟!!