فرشاد مومنی
بسته پیشنهادی که اخیرا برای خروج از رکود که از سوی دولت ارائه شد، دارای اشکالاتی است. چرا که مشکل کنونی ایران فقط رکود نیست وگرفتاری کنونی ایران رکود تورمی است. تردید ندارم که در این بسته تمام نظریات دولتمردان اعمال نشده است، رویکرد تحلیلی که در این بسته اتخاذ شده متعلق به کسانی است که در زاویه تعدیل ساختاری به مسائل ایران نگاه می‌کنند و به شرحی که اشاره کردم این گروه آن چیزهایی را نمایندگی می‌کنند که امروزه منشأ گرفتاری‌های اصلی اقتصاد ایران است. مولفههایی که در این بسته برای خروج از شرایط تورمی به آن اشاره شده است گویا در سطح تیم اقتصادی دولت اصرار غیرمتعارفی برای نادیده‌گرفتن برخی امور و کم‌اهمیت‌شمردن برخی امور دیگر مشاهده می‌شود. به طور مشخص در تحلیل‌های سطح توسعه گفته می‌شود آنچه نقش مهم دارد توجه به کیفیت است و نه کمیت. اما در این تحلیل‌ها همه تمرکز و توجه بر امور کمی است و نه کیفی. راه‌حل‌هایی که به خصوص در بخش پایانی بسته ارائه شده است همه استمرار حرکت رشد بی‌کیفیت از طریق تداوم‌بخشیدن به رویه‌های مبتنی بر خام‌فروشی است و به توسعه مسائل بنیادی توجه نشده است. در کنار آن بحث صادرات صنعتی مطرح شده است که دولت در تاکید بر عوامل موثر در خروج از بحران به بنگاه‌های پیشروی داخل توجه کرده و به ویژه بر نفت و گاز و پتروشیمی تمرکز کرده است. اما موضوع این است که در این بسته نقش اساسی محیط‌زیست و در صدر آن بحران آب نادیده گرفته شده است. وقتی دولت در این برنامه تحت عنوان استمرار فعالیت پتروشیمی‌ها بر خام‌فروشی اصرار دارد آیا توجه نمی‌کند که فعالیت‌های پتروشیمی بیشترین نیاز به آب را دارد. توجه به صنعت گردشگری نقطه دیگر بهبود شرایط است. متأسفانه در این گزارش در راستای برخی گروه‌های ذینفع و بدون توجه به لطمه های سنگینی که در اثر شوک درمانی به حوزه تولید ملی به خصوص در حوزه‌های کشاورزی و صنعت وارد شده، راه حل‌های نادرست ارائه شده است. از همه مهم‌تر در این تحلیل از فشارهای بی منطق و غیرمتعارفی که فقط طی همین یک ساله اخیر بر بخش‌های تولیدی وارد شده‌اند سهل انگارانه یا عمدی عبور شده است. باعث شگفتی است که برای دومین بار در تاریخ معاصر اقتصاد ایران شاخص هزینه های تولید‌کننده بر شاخص هزینه های مصرف پیشی گرفته و این به وضوح نشان دهنده یک شرایط فاجعه آمیز برای بخش‌های مولد اقتصاد ایران هست، اینان از این عبور کردند و آن را نادیده گرفتند. از طرف دیگر مسکن و صنعت ساختمان را به عنوان راه حل دیگری برای خروج از این شرایط مطرح کردند. این در حالی است که در دوره ده ساله گذشته در بازار مسکنهای لوکس با فزونی بسیار شدید عرضه نسبت به تقاضا روبه‌رو هستیم در مسکن فقرا و کم درآمدها فزونی بسیار شدید تقاضا نسبت به عرضه روبه‌رو هستیم. یعنی حدود 15 سال است این فشار شدید تقاضا در مورد مصرف مسکن فقرا در جامعه وجود دارد. بر خلاف نکاتی که در گزارش‌آمده اوج خروج سرمایه از کشور سال 89 است یعنی سالی که نه هنوز تهدید حمله خارجی‌ها وجود داشت و تحریم‌ها تا این حد بود، رقم خروج سرمایه در سال 89 دقیقا 125 برابر خروج سرمایه در سال 83 است. این نشان می‌دهد هیچ عاملی به اندازه شوک‌درمانی‌های متعدد باعث خروج سرمایه از اقتصاد ایران نشده است.