بانک‌ها جهت حفظ کارآیی خود نیازمند استقلال در مدیریت منابع مالی خود هستند. بانکی که نتواند منابع مالی خود را بر اساس منطق و ارزیابی اقتصادی هدایت کند و با اعمال فشار از سوی دولت مجبور به اعطای تسهیلات شود، عملا به شبکه  توزیع پولی تحت دستورات دولت تبدیل مي‌شود که منجر به کاهش بهره‌وری نظام بانکی خواهد شد. در اين خصوص با کامران ندری، اقتصاددان و استاد دانشگاه به گفت‌وگو پرداختیم. 

 خدمت‌رسانی بانک­ها به بخش­های اقتصادی چگونه است؟

آن‌طور که از یک نظام بانکی کارآمد و موثر انتظار می­رود خدمات‌رسانی به اندازه­مطلوب نمی­باشد ولی به هر حال نظام بانکی کشور در تلاش است تا به اقتصاد کمک کند. به هر حال اگر خدماتی را که نظام بانکی به اقتصاد می­دهد، تقسیم­بندی کنیم یک بخشی در رابطه با تسهیل مبادلات است که از طریق نظام‌های پرداخت انجام می‌شود. در این زمینه حداقل نظام بانکی از داخل خدمات خوبی را به اقتصاد و بخش کسب و کار ارائه می­کند. اما یکی دیگر از وظایف سیستم بانکی تامین مالی فعالیت­های اقتصادی است به‌ویژه تامین مالی کوتاه‌مدت، تامین مالی سرمایه در گردش و بنگاه­هاست که در این زمینه نظام بانکی خیلی موفق نبوده است. 

 چرا؟

علت عمده برمی­گردد به دخالت­هایی که تا به حال در نظام بانکی شده است. تسهیلاتی که به صورت تکلیفی به نظام بانکی تحمیل شده و دستکاری نرخ سود بانکی که این­موارد برای نظام بانکی مشکلاتی را ایجاد کرده است. بخش دیگر عدم نظارت کافی در نظام بانکی که سازوکار نظارت در نظام بانکی ما خوب تعریف نشده است.  بخش دیگر هم مشکلات خارجی ازجمله تحریم­هاست که نظام بانکی ما را با محدودیت‌هایی مواجه کرده است.

 درآمدزایی بانک­ها حاصل چه نوع فعالیت­هایی است؟

بخشی از درآمدزایی بانک­ها از محل تسهیلاتی است که به متقاضیان اعطا می­شود. از این محل بعید می­دانم که درآمد خیلی زیادی کسب کنند. اما نکته مهم‌تر که می­توان اشاره کرد، بحث بنگاه‌داری است  که بخشی از درآمدهای ناشی از بنگاه­داری است. این بنگاه‌داری جز واسطه‌گری مالی محسوب نمی­شود. اگر بانک­ها درآمدهای را از این محل به دست می­آورند دارای اشکال بارزی است. بانک‌ها باید بیشتر به واسطه­گری مالی بپردازند. بنگاه­داری گرچه می‌تواند درآمد خوبی برای بانک­ها داشته باشد اما بانک­ها را از وظیفه اصلی که واسطه­گری است، دور می­کند.

 آیا جریان­های سیاسی در روند اهداف بانک مرکزی دخالت دارند؟

بانک مرکزی زیرمجموعه دولت و بخشی از دولت محسوب می‌­شود و طبعا دولت در تصمیم­گیری­های بانک مرکزی در گذشته تاثیر‌گذار بوده است. اما بیشتر تصمیماتی که در بانک مرکزی گرفته می­شود متاثر از برنامه­های دولت است.

 عمکلرد کنونی بانک مرکزی تا چه اندازه مطلوب است؟

در چارچوب فعلی که بانک مرکزی دارد، اگر بخواهیم آن را با عملکرد دوره­  قبل مقایسه کنیم، قابل دفاع است ولی درمجموع می­توان گفت که انتظار از بانک مرکزی خیلی بیشتر از این است. بانک مرکزی از دوجهت باید تقویت شود. اول اینکه اصلاحات اساسی درون بانک مرکزی باید اتفاق بیفتد چرا که در زمینه سیاست­گذاری پولی بانک مرکزی در گذشته خیلی موفق عمل نکرده است و مورد دوم نظارت بر بانک‌هاست که باید تقویت شود. 

 مشکلات نظام بانکی در کجاست؟

مشکلات نظام بانکی متعدد است. مساله اصلی که نظام بانکی درحال حاضر با آن مواجهه است، اینکه نظارت مطلوبی که انتظار می‌رود از سوی بانک مرکزی بر  بانک­ها اعمال شود، انجام نمی­شود و از شفافیت لازم برخوردار نیستند. همچنین تسهیلات به‌صورت رقابتی و عادلانه در اختیار متقاضیان قرار نمی­گیرد. 

منبع: آرمان- سعید فراهانی