حسن زيبايي
كارشناس ارشد حوزه مطالعات اقتصادي و آينده پژوهي
سال 1392 به عنوان سومين سال از برنامه پنجم توسعه در شرايطي سپري شد كه بعد از فراز و نشيب‌هاي سال 1390 و 1391 در اقتصاد كشور، دولت تدبير و اميد در اولين سال كاري خود با اتخاذ سياست‌هاي مناسب پولي و مالي،توانست يك ثبات نسبي در عرصه بازارهاي مختلف اقتصادي ايجاد کند.
بعد از برقراري يك ثبات نسبي از اواسط سال 1392 و ادامه آن در سال 1393، شوك غيرمنتظره كاهش قيمت نفت از ابتداي نيمه دوم سال 1393 باعث ايجاد برخي نگراني‌ها و محدوديت‌هاي درآمدي براي دولت در سال 1393 و سال 1394 شد. در شرايطي که نفت از ماه ژوئن 2014 تاکنون نزديك به 50 درصد ارزش خود را از دست داده، تمام فعالان بازار و کارشناسان معتقدند دوران تازه اي در بازار نفت شروع شده است. کارشناسان نفتي و اقتصادي مي‌گويند: با توجه به عوامل اساسي و پايه‌اي کاهش قيمت از جمله افزايش بيش از حد عرضه، کاهش تقاضا و افزايش ارزش دلار نسبت به ديگر ارزهاي معتبر جهان از يکسو و عملکرد اقتصادي نه چندان خوب برخي از اقتصادهاي مطرح جهان که زمينه ساز کاهش تقاضاي نفت اين کشورها شده و به نظر مي‌رسد روند کاهش قيمت نفت در بازارهاي جهاني ادامه بیاید. بنابراین با عنايت به موارد مذكور، به نظر مي‌رسد در آستانه بررسي لايحه بودجه 1394، بودجه و اجزاي آن براي سال آينده بايد محتاطانه و واقع‌بينانه در نظر گرفته شود به قسمي كه ميزان عدم تحقق درآمدها به حداقل ممكن برسد.
دولت محترم لايحه بودجه 1394 را در تاريخ شانزدهم آذرماه 1393 به مجلس شوراي اسلامي ارائه کرد. از مهم‌ترين رويکردهاي دومين بودجه تنظيمي دولت يازدهم، اجرايي کردن سياست‌هاي اقتصاد مقاومتي، تنش‌زدايي در سياست خارجي، مديريت بدهي‌هاي بخش دولتي، تداوم اجراي هدفمندي يارانه‌ها و کاهش نرخ تورم به همراه ارتقای قدرت خريد مردم و بهبود رفاه اجتماعي است.
با توجه به موارد مذكور به ويژه موضوع كاهش قيمت نفت، در اين تحليل سعي شده با توجه به عملكرد متغيرهاي اقتصاد كلان كشور در سال‌هاي گذشته و همچنين با توجه به تصوير پيش‌بيني عملكرد بودجه سال 1393 و در نظر گرفتن برخي مفروضات لايحه بودجه سال 1394 و با كمك روش‌هاي كمي و كارشناسي، تصويري از وضعيت اقتصاد كلان كشور در سال1393 و 1394 ارائه شود. در اين مطالعه مفروضات بودجه و متغيرهايي نظير قيمت نفت، توليد نفت، نرخ سود سپرده‌ها به صورت برونزا در نظر گرفته شده‌اند كه خود اين متغيرها به دو گروه برونزاي سياستي (در اختيار دولت و سياست‌گذار) و برونزاي غير سياستي تقسيم مي‌شود. همچنين متغيرهايي نظير رشد اقتصادي، مصرف، سرمايه‌گذاري، تورم به‌صورت درونزا و پويا محاسبه مي‌شود.
براي تحليل چشم‌انداز سال 1394، سه گزينه در نظر گرفته شده است.
گزينه اول: «قيمت نفت 55 دلار»
گزينه دوم: «قيمت نفت 65 دلار»
گزينه سوم: «رفع تدريجي تحريم‌ها»
براي هر گزينه، مفروضات متناسب با آن نيز در نظر گرفته شده است.
مفروضات سال 1393
• صادرات نفت خام به‌ميزان یک‌میلیون بشكه در روز
• صادرات ميعانات گازي به‌ميزان 297 هزار بشكه در روز
• فروش ميعانات گازي به صنايع پتروشيمي 120 هزار بشكه در روز
• متوسط قيمت هر بشكه نفت خام 87 دلار (متوسط روزانه قيمت از بازه نفت به ازاي هر بشكه 107 دلار در خرداد ماه امسال تا نفت بشكه‌اي 3/62 دلاري در 18 آذرماه)
• متوسط نرخ دلار مبادله‌اي2670 تومان
• تداوم روند سياست‌هاي انضباط پولي و مالي
• ادامه فضاي اعتماد عمومي ايجاد شده و انتظارات مثبت پس از انتخابات رياست‌جمهوري سال 1392.
گزينه اول: قيمت نفت 55 دلار
مفروضات سال 1394: با توجه به پيش‌فرض‌هاي ارائه شده در اين گزينه كه گزينه‌اي نسبتا بدبينانه فرض شده است، (البته هر پيش‌بيني كمتر از 55 دلار براي قيمت نفت نيز مي‌تواند محتمل باشد) مفروضات ذيل جهت پيش‌بيني متغيرهاي كلان اقتصادي و بودجه در نظر گرفته شده است:
• مجموع صادرات نفت خام و ميعانات گازي یک‌میلیون و 420 هزار بشكه در روز
• متوسط قيمت نفت خام معادل 55 دلار به ازاي هر بشکه
• سهم دولت از درآمدهاي نفتي معادل 5/65 درصد
• سهم صندوق توسعه ملي از درآمدهاي نفتي معادل 20 درصد
• سهم شركت ملي نفت از درآمدهاي نفتي معادل 5/14 درصد
• نرخ ارز مبادله‌اي معادل 2850 تومان
• درآمدهاي مالياتي معادل 80200 ميليارد تومان
• رشد حقوق و دستمزد معادل 13 درصد
• اعتبارات تملك دارايي‌هاي سرمايه‌اي معادل پيش‌بيني عملكرد سال قبل
• ادامه تحريم‌ها مشابه سال 1393.
بر اساس مفروضات فوق ....