دکتر محمد خوش‌چهره

استاد اقتصاد دانشگاه تهران

تصمیم‌گیری در مورد چگونگی ساماندهی بازار ارز تصمیم کلیدی است. ارز موضوعی استراتژیک در اقتصاد ما است و متغیری است که هم ابزار سیاستی است هم ابزار تجاری و بازرگانی. ساماندهی بازار ارز به جامع نگری نیاز دارد. اگر اقتصاد کشور را به ارکستر موسیقی تشبیه کنیم ارز مانند یکی از سازهای این ارکستر است که صدایش زمانی خوب است که با سازهای دیگر همنوا باشد و رهبر ارکستر نقش مهمی در همنوازی سازها دارد. در واقع اگر بخواهیم بازار ارز را بدون در نظر گرفتن متغیرهای دیگر اقتصادی و بازار ساماندهی کنیم نتیجه مناسبی نمی‌گیریم.
متغیر ارز وابسته به متغیر مهم دیگر یعنی نفت و درآمدهای نفتی است اما این وابستگی نباید باعث کم توجهی و غفلت از بازار ارز شود. بانک مرکزی اخیراً تصمیماتی برای ساماندهی بازار ارز اتخاذ کرده است اینکه دولت حساسیت بیشتری به بازار ارز نشان می‌دهد ارزش دارد. برخورد با صرافی‌های غیر مجاز و اعلام نرخ ارز فقط از کانال‌های رسمی طرح‌های خوبی برای ساماندهی بازار ارز به شمار می‌روند اما نکته مهم این است که ساماندهی بازار ارز باید در قالب یک بسته و در ارتباط با طرح اقتصادی دیگر باشد. به نظر می‌رسد طرح‌های جدید بانک مرکزی بیشتر موضوع عرضه ارز را مورد توجه قرار داده که صرافی‌ها در آن نقش دارند اما باید به شاخه‌های دیگر ساماندهی بازار ارز نیز توجه کرد. اگر تصمیمات در ساماندهی بازار ارز تصمیمات عقلانی و مناسب اتخاذ شود در آن صورت این امر نقش مهمی در تثبیت و نهادینه شدن وضعیت این بازارخواهد داشت. تصمیمات دولت در بازار ارز باید بسیار سنجیده و بموقع باشد.
مهمترین حوزه در بازار ارز حوزه تقاضا است. تقاضای ارز به‌صورت بالقوه و وسیع در بازار وجود دارد و عوامل روانی نقش مهمی در تقاضا برای ارز را بازی می‌کند. کنترل تقاضا در ساماندهی بازار ارز اهمیت زیادی دارد. سهمیه ‌بندی ارز، ممنوعیت خرید و فروش توسط افراد مختلف، ممنوعیت داشتن ارز برای افراد دارای سوء سابقه راهکاریی برای کنترل تقاضای ارز است. مثلاً در شرایط تورمی بالا برخی برای حفظ ارزش اموالشان، دارایی و سرمایه خود را به ارز تبدیل می‌کند. این موضوع در چند سال گذشته بسیار به چشم می‌آمد و باعث افزایش بی‌سابقه تقاضای ارز شد و همین باعث شد کنترل بازار ارز از دست دولت خارج شود اما در یک‌ونیم سال اخیر تا حدودی با کاهش تورم ثبات در بازار ارز برقرار شده است. دولت باید تقاضای کاذب را برای ارز کنترل کند و این اقدام باید در کنار اقداماتی مانند ساماندهی صرافی‌ها قرار بگیرد. اینکه فقط صرافی‌ها را در قانونمند نبودن بازار ارز دخیل بدانیم و بخش‌های مؤثر دیگر را نادیده بگیریم مانند مسکنی است که اثر کوتاه مدت خواهد داشت و جامعیت لازم را برای کنترل بازار ارز ندارد.

منبع: ایران