٦٥ مسأله نظام بانکداری، بخش پانزدهم
بیژن بیدآباد
اقتصاددان
همزمان با بررسی و اصلاح پیش‌نویس تازه قانون بانکداری بدون ربا در مجلس، دکتر بیژن بیدآباد، اقتصاددان و محقق با بررسی تطبیقی و تحلیلی بخش‌های مختلف این قانون و همچنین مناسبات فعلی نظام بانکداری ایران تمام مشکلات موجود را شناسایی و در قالب ٦٥ مسأله اساسی بانکداری ایران طرح کرده و برای هریک از آنها یک راه‌حل پیشنهاد کرده است. براین اساس تمام مسائل و مشکلات و راه‌حل‌های ارایه شده در این مقاله به صورت مسلسل به چاپ خواهد رسید. پانزدهمین شماره این مقاله به پنجمین قسمت از مباحث مربوط به محور «اصلاحات ساختاری بانکی» پرداخته است.
مسأله چهل و یکم: تبدیل بانک به واسطه وجوه
تعاریف سپرده‌گذار و وام‌گیرنده در بانکداری اسلامی متفاوت از بانکداری متعارف ربوی است.
راه‌حل هشتاد و هفتم: بازتعریف سپرده‌گذار و تسهیلات گیرنده (مجری)
به سپرده‌گذارانی که قصد مشارکت در اجرای طرح‌های اقتصادی مجری در قالب بانکداری مشارکت سود و زیان راستین را دارند گواهی راستین عرضه می‌شود. دارندگان گواهی راستین به نسبت قیمت اسمی و مدت زمان مشارکت در سود یا زیان حاصل از اجرای طرح مربوط شریک هستند.سپرده‌گذار می‌تواند پیش از موعد پایان طرح، گواهی راستین خود را به قیمت بازار به غیر واگذار یا با توافق به دیگری منتقل کند.
مسأله چهل و دوم: تفکیک حساب‌ها
یکی از اصول مهم بانکداری اسلامی تعلق نما یا نتیجه عمل مشارکت به سپرده‌گذاران و فعالان مرتبط با سرمایه و فعالیت همان سرمایه‌گذاری خاص است. به عبارت دیگر نتیجه هر سرمایه‌گذاری باید به صاحبان همان سرمایه بکارگرفته شده منتقل شود. رویه فعلی که تمام سود و زیان فعالیت‌های مختلف یک‌جا انباشته و به سپرده‌گذاران به‌عنوان سود قطعی منتقل می‌شود موافق اصول کلی بانکداری اسلامی نیست.
راه حل هشتاد و هشتم: تسویه حساب با سپرده‌گذار
در بانکداری مشارکت راستین حساب هر فرد سپرده‌گذار و مجری مجزاست و بازده هر طرح به سپرده‌گذارانی تعلق خواهد گرفت که در آن طرح سپرده‌گذاری کرده‌اند. مرجع رسیدگی به هزینه‌های انجام شده توسط مجری، واحد امین است. هزینه‌های تایید نشده توسط واحد امین به‌عنوان هزینه‌های طرح تلقی نشده و برعهده مجری است.
مسأله چهل و سوم: تبدیل ابزارهای تامین مالی به سهام
عملیات مشارکت در طرح‌های تولیدی با ابزارهای مالی ساده قابل انجام نیست و باید رویه‌ای تدوین کرد تا بتوان براساس آن ابزارهای تامین مالی را در طرح‌های پایان‌ناپذیر به سهام شرکت مجری تبدیل کرد و بانک از عملیات مالی مربوط به طرح خارج شود.
راه‌حل هشتاد و نهم: تبدیل گواهی پذیره به سهام
در طرح‌های پایان‌ناپذیر، بانک در پایان عملیات اجرایی طرح با احتساب مبلغ اسمی و طول مدت مشارکت گواهی‌های پذیره اقدام به تبدیل گواهی‌های پذیره به سهام شرکت مجری و انتقال مالکیت طرح به دارنده گواهی پذیره کرده و با سپرده‌گذار تسویه حساب قطعی می‌کند.
منبع: شهروند