قبل از شیوع کرونا در ایران و بسیاری کشورها آموزش آنلاین مطرح شده بود، اما نظام آموزش رسمی علاقه‌ای به استفاده از آن نداشت. ظهور کرونا و بسته شدن مدارس و دانشگاه‌ها و کلاس‌های کوتاه‌مدت تخصصی که نقش مهمی در آموزش نیروی کار کشور دارند، بالاجبار موجب روی آوری گسترده به آموزش آنلاین شد و کلاس‌ها و وب‌سایت‌های آموزشی در سطوح مختلف شکل گرفت و همگان با امکانات آموزش الکترونیکی آشنا شده‌اند.
کرونا بدون اغراق بلیه بزرگ زمان ماست. هنوز ابعاد تلفات انسانی، اقتصادی و اجتماعی آن بر ما روشن نیست، اما این بلیه بزرگ، در همین مدت کوتاه تغییراتی عمیق در سبک زندگی، اقتصاد و نگرش ما ایجاد کرده است.
کرونا دردناک است و به کشور ما آسیب فراوانی زده، ولی فرصت بزرگی برای بازاندیشی ساختار اقتصادی کشور فراهم کرده است. شاید به تعبیری کرونا فرصت بزرگی را پدید آورده تا از برخی مشکلات اقتصادی و پدیده‌های ضداقتصادی که در طول دهه‌ها در اقتصاد ما شکل گرفته، رهایی یابیم. اکنون زمان طراحی آینده بهتر و بازسازی اقتصاد و خلاصی از دست بسیاری عوامل مزاحم در اقتصاد است. تصمیمات بزرگی در پیش است که نیازمند شهامت و شجاعت مدیران است.
با توجه به روند تحولات جاری در جهان، به نظر می‌رسد برای طراحی اقتصاد پس از کرونا، ویژگی‌هایی را باید لحاظ کرد:
- جهانی شدن به روال سابق ادامه نخواهد یافت.
- تقلیل سرمایه‌گذاری خارجی و خروج سرمایه‌گذاران خارجی.
- استفاده گسترده از تکنولوژی‌های دیجیتال.
- اهمیت ویژه امور بهداشت و درمان.
- کاهش شدید توریست بین‌المللی و داخلی
- دشواری بیشتر حضور در بازارهای صادراتی.
- اهمیت بسیار بیشتر تولیدات داخلی، به‌خصوص اقلام غذایی.
ما در ایران با توجه به ساختار اقتصادی و نیازهای ویژه کشور لازم است برخی زمینه‌ها را مورد توجه و تمرکز بیشتر قرار دهیم که مهم‌ترین آنها عبارتند از:
۱- بهداشت و درمان
از آنجا که امکان بروز مشکلاتی نظیر کرونا را در آینده نمی‌توان نادیده گرفت و از سوی دیگر کاستی‌های اساسی ساختار درمانی، لازم است در مورد نیازهای بهداشتی و درمانی کشور و احتیاجات آن نظیر نیروی انسانی، بیمارستان، تجهیزات پزشکی برنامه‌ریزی بهتر انجام و بودجه‌های کافی برای آن در نظر گرفت. تجربه به ما نشان داد در شرایط مشابه اضطراری هیچ کشوری قادر و مایل به کمک به ما نیست.
۲- ارتباطات
ما دارای زیرساخت خوبی در ارتباطات الکترونیکی هستیم که تا دورترین روستاهای کشور امتداد یافته است که در روزهای سخت، نیازهای ارتباطاتی بسیاری را پاسخگو بود و بستری برای بسیاری کسب‌و‌کارها، خدمات و رونق اقتصاد دیجیتالی فراهم کرد که بدون آن، جامعه ما با دشواری عظیمی روبه‌رو می‌شد. دوران کرونا اهمیت ارتباطات و نقش پر اهمیت آن را بیش از پیش آشکار ساخت. افزایش سرمایه‌گذاری، ارتقای تکنولوژی و به‌کارگیری نسل‌های بعدی ارتباطات دیجیتالی، از پیش‌نیازهای برنامه‌ریزی آینده است.
۳- بازسازی مشاغل و صنوف
بسیاری مشاغل و زمینه‌های خدماتی و تولیدی به شدت آسیب دیده‌اند و بازسازی برخی آنها ضروری است، اما در این بازسازی باید نکاتی را ملحوظ داشت.
کشور ما دارای بزرگ‌ترین و گسترده‌ترین بخش توزیع در جهان است. بیش از ۳ میلیون واحد صنفی و مشاغل متعدد که بسیاری از آنها مزاحم روال توزیع کشور و موجب افزایش قیمت‌ها برای مصرف‌کننده نهایی و عامل فساد هستند. بدیهی است برای بسیاری از این صنوف و مشاغل ضرورتی برای بقا به‌صورت فعلی وجود ندارد. در شهرهای بزرگ و کوچک و حتی بخش‌های ما مغازه‌های متعدد، نانوایی، بقالی، میوه فروشی، مصالح‌فروشی، معاملات ملکی و... به فاصله نزدیک هم مشغول کارند. آیا کمک و حفظ این همه واحد صنفی که همه آنها از کمی مشتری نگرانند لزومی دارد؟ آیا نمی‌شود به عنوان مثال در بازسازی آنها، برخی از آنها را در هم ادغام و حتی برخی را حذف کرد؟ همه ما شاهد مغازه‌های متعدد معاملات ملکی در کنار هم در محلات خودمان هستیم، هزینه‌کرد برای بازسازی آنها چه ضرورتی دارد و چه کمکی به اقتصاد ملی می‌کند؟
آیا بهتر نیست به‌جای مغازه‌های متعدد مشابه بی‌مشتری، مغازه‌های کتاب‌فروشی، فروش محصولات فرهنگی، مطب پزشکی و بهداشتی یا قهوه‌خانه برای گردآمدن اهالی محله به‌دور هم را تشویق کنیم؟ لازم است برای بازسازی اقتصادکشور، به‌خصوص در زمینه صنفی، الگوی بهتری از کسب‌و‌کار را در نظر داشت و فرصت خوبی است تا از برخی مشاغل غیرضروری و مزاحم فعلی خلاص شد. زمان تفکر و برنامه‌ریزی در مورد آنها اکنون است. درباره مشاغل و اصناف پس از کرونا، کار بزرگ و شجاعانه‌ای نیاز است.
۴- بهبود فضای کسب‌و‌کار
ما دارای یکی از بدترین فضاهای کسب‌و‌کار هستیم و تلاش‌ها برای اصلاح آن موفق نبوده است. دوران پس از کرونا فرصت خوبی برای بازسازی فضای کسب‌و‌کار و خلاصی از بسیاری مقررات و قوانین دست و پاگیر و ضدرقابتی، از جمله مجوزهای کسب‌و‌کار است.
تجدید نظر در قوانین و مقررات مالیاتی، تامین اجتماعی، شهرداری‌ها و... و ایجاد شفافیت در مسائل مالی و فضای رقابتی می‌تواند در ارتقای فضای کسب‌و‌کار، جذب سرمایه و ایجاد اشتغال بسیار اثر گذار باشد.
۵- آموزش آنلاین
در ایران و بسیاری کشورها آموزش آنلاین مطرح شده بود، اما نظام آموزش رسمی علاقه‌ای به استفاده از آن نداشت. ظهور کرونا و بسته شدن مدارس و دانشگاه‌ها و کلاس‌های کوتاه‌مدت تخصصی که نقش مهمی در آموزش نیروی کار کشور دارند، بالاجبار موجب روی آوری گسترده به آموزش آنلاین شد و کلاس‌ها و وب‌سایت‌های آموزشی در سطوح مختلف شکل گرفت و همگان با امکانات آموزش الکترونیکی آشنا شده‌اند.
حفظ و گسترش آموزش آنلاین می‌تواند بسیاری نیازهای آموزشی نسل جوان و نیروی کار کشور را با هزینه و زمان اندک و به‌دور از پیچیدگی‌ها و هزینه زیاد روش‌های حضوری میسر سازد. سرمایه‌گذاری بیشتر روی این روش آینده‌ساز خواهد بود.
زمان خلاصی از بسیاری موسسات آموزشی عالی و دانشگاه‌های غیرضروری اکنون است.
۶- کسب‌و‌کارهای آنلاین
کسب‌و‌کارهای آنلاین توانستند بخش بزرگی از نیازهای روزانه مردم را در دوران کرونا مرتفع سازند و نیاز به خروج از خانه را کاهش دهند. این گونه کسب‌و‌کارها پتانسیل عظیمی برای رشد دارند و لازم است با بازبینی در آیین‌نامه‌ها و مقررات، فضای بیشتری برای فعالیت این موسسات فراهم سازیم.
۷- دورکاری
نگه داشتن مردم در خانه با دورکاری از راه‌های مهم جلوگیری از شیوع بیشتر کرونا بود و چشم‌انداز و مزایای این روش انجام کار و کاهش هزینه‌ها را بر بسیاری موسسات آشکار ساخت. دورکاری می‌تواند روند تولید و توزیع بسیاری کالاها و خدمات را سریع‌تر و ارزان‌تر سازد و در جهان پر رقابت آینده می‌تواند در کاهش هزینه تولید به شدت موثر واقع شود.
لازم است در قوانین و مقررات کشور برای تطبیق با مقتضیات دورکاری تغییرات لازم صورت گیرد.
منبع: دنیای اقتصاد